Μία τράπεζα που "καταργεί" τις τράπεζες

«Η Τράπεζα Χρόνου λειτουργεί για κάτι παραπάνω από έναν χρόνο. Η ενασχόλησή μας με αυτήν δεν είναι απλά μια απάντηση στην κρίση αλλά κάτι πολύ πιο σημαντικό. Μια θεώρηση ότι υπάρχει ένας άλλος δρόμος ανάπτυξης, μέσα στο υπάρχον σύστημα».

Κάπως έτσι ξεκίνησε η συζήτηση με τον Λάμπρο, ιδρυτικό μέλος της Τράπεζας Χρόνου που λειτουργεί τον τελευταίο χρόνο, ως πρωτοβουλία της συνέλευσης πολιτών της Μεσοποταμίας στο Μοσχάτο. Μιας συλλογικότητας που ξεκίνησε από μία παρέα λίγο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ακριβώς για να αντιδράσει σε ορισμένες από τις επιπτώσεις τους. Μιας συλλογικότητας, ανοικτής προς κάθε πολίτη, που έχει αποκλείσει από τις συνελεύσεις της την έννοια της πλειοψηφίας. Όπως επισημαίνει ένα άλλο ιδρυτικό της μέλος: «Το δύσκολο είναι να μην καταφεύγεις στην ψηφοφορία για να καταλήξεις σε μία απόφαση. Δεν θέλουμε να περιθωριοποιηθεί η μειοψηφούσα άποψη. Θέλουμε να υπάρχουν όλες οι απόψεις. Αυτή η διαδικασία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική».

Μέσα από αυτήν ακριβώς την κίνηση πολιτών, ξεπήδησε από τον Ιανουάριο του 2012 και έχει ενεργοποιηθεί πλήρως από τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Τράπεζα Χρόνου και Αλληλεγγύης Μεσοποταμίας. Ο Λάμπρος δίνει τη δική του αφήγηση για το όλο εγχείρημα: «Μπορεί να λειτουργήσει και να ανθίσει μέσα στο πλαίσιο του συστήματος, αψηφώντας το εν μέρει. 83 διαφορετικές υπηρεσίες, διαθέσιμες στο διαδίκτυο, καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα καθημερινών κι όχι μόνο αναγκών. Μαθήματα γλωσσών, υπολογιστών, μουσικής, γιόγκα, μακιγιάζ και η λίστα είναι μεγάλη. Αυτήν τη στιγμή ανταλλάσουν υπηρεσίες 75 ενεργά μέλη. Σαν απόλυτο νούμερο μπορεί να μην λέει πολλά αλλά στο πλαίσιο μιας τοπικής κοινωνίας σκιαγραφεί τη δυναμική του όλου εγχειρήματος. Υπάρχουν και πολλοί άλλοι ακόμη που είναι εγγεγραμμένα μέλη αλλά ακόμη δεν έχουν ανταλλάξει κάποια υπηρεσία». Η διαδικασία συμμετοχής είναι απλούστατη: «Όποιος επιθυμεί γίνεται μέλος με τη φυσική του παρουσία και την επίδειξη της αστυνομικής του ταυτότητας ως ένα minimum αξιοπιστίας της Τράπεζας, καθότι υπάρχουν ευαίσθητες υπηρεσίες, όπως πχ το babysitting, για τις οποίες χρειάζεται μια εμπιστοσύνη. Δεν χρειάζεται να είναι μέλος της συνέλευσης ή της Μεσοποταμίας για να γίνει μέλος της Τράπεζας. Μπαίνει στο blog, βλέπει τις διαθέσιμες υπηρεσίες και στέλνει e-mail στο mesopotamiatx@gmail.com με την υπηρεσία που θέλει να λάβει ή να προσφέρει. Υπάρχει το συντονιστικό, το οποίο στέλνει τα mails των ανθρώπων που προσφέρουν τις υπηρεσίες που έχει ζητήσει. Κατόπιν, επαφίεται στα δύο μέρη να βρουν κοινό τόπο και χρόνο για να πραγματοποιηθεί».

Ολοένα και περισσότερες υπηρεσίες προστίθενται καθημερινά, όπως μερεμέτια παντός είδους, υπηρεσίες βοήθειας στο σπίτι, υδραυλικά, επισκευές ηλεκτρονικών υπολογιστών και πολλά άλλα. Ήδη, τον Δεκέμβριο του ’12, ανταλλάχθηκαν 85 διαφορετικές υπηρεσίες και τον Ιανουάριο 100. Όπως σημειώνει ο Λάμπρος, «Υπάρχει μια σαφής αυξητική τάση. Γινόμαστε πιο γνωστοί αλλά ο κόσμος ανακαλύπτει και νέους τρόπους να καλύπτει τις ανάγκες του».

Είναι όμως η Τράπεζα Χρόνου απλώς ένας τρόπος για να καλύψει κάποιος τις ανάγκες του σε μία περίοδο κρίσης; Τι πιστεύει ο Χρήστος, ένα ακόμη ιδρυτικό μέλος που παρέχει ενεργά τις υπηρεσίες του στην Τράπεζα, διδάσκοντας Αγγλικά; «Εμείς την Τράπεζα την βλέπουμε ως ζωντανό οργανισμό. Δεν είναι ένα πακέτο το οποίο δουλεύει μόνο του. Το πρόβλημα για εμάς είναι να μην υπάρχουν άτομα, τα οποία βλέπουν ένα έτοιμο πράγμα, καλύπτουν την ανάγκη τους και φεύγουν. Πρόκειται για μία ισότιμη προσφορά».

Αν πρόκειται να αντικαταστήσεις την ισοτιμία του χρήματος με την ισοτιμία του χρόνου, τότε πέφτεις πάλι στη λούπα της αγοράς, Χρήστος

Πώς μπορεί κάτι να ανθίσει μέσα σε ένα σύστημα που ορίζεται από την κυρίαρχη αγορά και τη λογική της ισοτιμίας; Πώς διασφαλίζεται η ισοτιμία της προσφοράς και ποια είναι τα – αναπόφευκτα - πολιτικά χαρακτηριστικά της, σύμφωνα με τον Χρήστο; «Εγώ δεν πιστεύω στα αυτόματα δίκτυα ούτε στις συνταγές που λειτουργούν από μόνες τους. Να δημιουργήσουμε ένα χαλαρό πλαίσιο είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο και εύθραυστο. Το αυστηρό πλαίσιο είναι το πιο εύκολο. Πχ ορίζεις ότι για δύο υπηρεσίες πρέπει να προσφέρεις μία κλπ. Αυτό όμως σε βάζει σε μία λογική ισοτιμίας την οποία προσπαθείς να αποφύγεις και να αναιρέσεις. Αν πρόκειται να αντικαταστήσεις την ισοτιμία του χρήματος με την ισοτιμία του χρόνου, τότε πέφτεις πάλι στη λούπα της αγοράς. Θα κάτσει πχ ο άλλος να σου πει ότι 'εγώ μπορεί να δέχτηκα τριάντα υπηρεσίες αλλά η μία που εγώ προσέφερα ως δικηγόρος πιάνει τόσα στην πιάτσα'. Το θέμα όμως είναι ακριβώς να βγούμε από αυτήν τη φιλοσοφία».

Μέσα όμως σε αυτό το χαλαρό, αλλά και αποτελεσματικό μέχρι στιγμής πλαίσιο, δημιουργείται ουσιαστικά ένας πλούτος, ένα αποθεματικό της Τράπεζας, το οποίο κινδύνευε να μείνει αδιάθετο. Πρόκειται ουσιαστικά για το πλεόνασμα που προκύπτει όταν άνθρωποι που απολαμβάνουν σταθερές υπηρεσίες, όπως πχ τα μαθήματα γλωσσών, δεν μπορούν να ανταποδώσουν το σύνολο των υπηρεσιών. Το αντίστοιχο πρόβλημα, αντιμετωπίζεται στις περισσότερες τράπεζες χρόνου είτε με τη θέσπιση ενός πλαφόν υπηρεσιών είτε με τον ορισμό της μίας ώρας ως ανταλλακτικής μονάδας. Πώς προσπαθούν όμως οι άνθρωποι της Τράπεζας Χρόνου Μεσοποταμίας να διαχειριστούν αυτήν την «ανωμαλία»; Ο Λάμπρος δίνει το πλαίσιο.

«Η ΤΧ στηρίζεται στην κεντρική ιδέα ότι αντί για χρήμα χρησιμοποιείς χρόνο. Για να υπάρχει λοιπόν μια μονάδα, οι περισσότερες τράπεζες χρησιμοποιούν την ώρα. Δηλαδή, μια ώρα χρόνου είναι μια ανταλλάξιμη μονάδα. Εμείς επειδή θέλουμε να παιδεύουμε το μυαλό μας, το αλλάξαμε αυτό, ανταλλάσοντας υπηρεσίες κι όχι ώρες. Για παράδειγμα τα μαθήματα αγγλικών υπερβαίνουν κατά πολύ άλλες υπηρεσίες αλλά δεν κρατάμε με το υποδεκάμετρο αυτές τις ώρες. Είναι μια υπηρεσία κι αυτό. Κάθε μάθημα είναι μια υπηρεσία. Δεν έχουμε βάλει όριο, ενώ οι υπόλοιπες βάζουν. Εμείς λέμε, ελάτε κι εκμεταλλευτείτε μας. Πέραν αυτού, διαπιστώσαμε το εξής: υπάρχουν άνθρωποι που δέχονται υπηρεσίες χωρίς να μπορούν να ρεφάρουν. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργείται ένας πλούτος της τράπεζας, ένα αποθεματικό. Επομένως τι κάναμε; Αφού ρωτήσαμε πρώτα τους μαθητές και συμφώνησαν, είπαμε ότι όλοι τους θα κάνουν μια συνέλευση μόνοι τους και θα βρίσκουν μια δράση που θα ανταποδίδει τον πλούτο αυτόν πίσω στην Τράπεζα».

Τράπεζα Χρόνου Μεσοποταμίας

Ο Χρήστος από την πλευρά του σημείωσε: «Εκ των πραγμάτων υπάρχει ένα πλεόνασμα. Όταν κάποιος δέχεται μια διαρκή υπηρεσία δεν μπορεί να την ανταλλάξει εύκολα, παρά μόνο αν και αυτός παρέχει μια διαρκή υπηρεσία. Επομένως υπάρχει ένα απόθεμα. Κάναμε λοιπόν μια ενημέρωση των μαθητών και ενώ περιμέναμε ότι θα το αντιμετωπίσουν σαν υποχρέωση, το είδαν πολύ θετικά και πολλοί από αυτούς μας είπαν ότι επιτέλους δεν θέλουν να νοιώθουν ότι επιβαρύνουν το δίκτυο. Θέλουν να κάνουν κάτι για να ανταποδώσουν». Κι όλα αυτά βέβαια υπό το άγρυπνο βλέμμα των συντονιστών που ρυθμίζουν ζητήματα οργάνωσης και αξιοπιστίας, ενώ φέρνουν όσα θέματα προκύψουν στη συνέλευση της Μεσοποταμίας, η οποία – χωρίς πλειοψηφίες και μειοψηφίες – αποφασίζει συλλογικά.

Αυτή φαίνεται πως είναι η απάντηση στην καχυποψία απέναντι στην αλληλεγγύη και την ισότιμη προσφορά. Η απάντηση στην γενικότερη αίσθηση περί μιας κοινωνίας ατομικών και μόνο συμφερόντων. Μία, μέχρι στιγμής, επιτυχημένη απόπειρα απάντησης σε ένα σύστημα που παράγει ολοένα και πιο ασφυκτικούς κλοιούς. Μένει μόνο να αγκαλιαστεί από ολοένα και περισσότερους πολίτες που θα ανοίξουν μια ρωγμή στην κουλτούρα της «μη συμμετοχής».

Ο Λάμπρος έχει τη δική του απάντηση: «Η αποδοχή τέτοιων πραγμάτων είναι θέμα κουλτούρας. Στην Αργεντίνικη κρίση, το κίνημα της ανταλλαγής άγγιξε 12 εκατομμύρια ανθρώπους. Το 1/3 της κοινωνίας εκεί. Στην Ελλάδα αντίθετα δεν έχει ενταχθεί στη νοοτροπία της κοινωνίας η έννοια της συμμετοχής. Η κουλτούρα αυτή σπάει κυρίως με την πράξη και δευτερευόντως με τη δημοσιοποίησή της. Να βάλει ο καθένας τον εαυτό του σε διαδικασία ενεργοποίησης, συμμετοχής και ισοτιμίας».

Δεν πιστεύω στην ανατροπή αλλά στο ξήλωμα. Ο μικρός πυρήνας είναι η ελπίδα. Αν θα πρότεινα κάτι, θα ήταν να δώσουμε το παράδειγμα σε κάποιον για να στήσει κάτι σε μία άλλη γειτονιά. Χρήστος

Ο Χρήστος από την πλευρά του, έχει τις δικές του προσωπικές απαντήσεις: «Κερδίζω τη χαρά ότι είμαι αλληλέγγυος. Προσπαθώ να βγω από τη λογική της προσφοράς. Χαίρομαι γιατί βλέπω κάτι που με εκφράζει ιδεολογικά απόλυτα, χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς, καταργώντας την εξουσία. Δεν πιστεύω στην ανατροπή αλλά στο ξήλωμα. Ο μικρός πυρήνας είναι η ελπίδα. Αν θα πρότεινα κάτι, θα ήταν να δώσουμε το παράδειγμα σε κάποιον για να στήσει κάτι σε μία άλλη γειτονιά».

Πηγή : enfo.gr