Ψυχολόγος ή Εξομολόγος;

Από τον Δημήτρη Χιώνη, Στρατιωτικό Ψυχολόγο

Στη σημερινή κοινωνία, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί, σε κατά τόπους κοινωνίες της επαρχίας αλλά και των μεγαλουπόλεων, υπάρχει ακόμα ένα μικρό «φύραμα» ανθρώπων οι οποίοι προσέρχονται ορθώς στο μυστήριο της Εξομολογήσεως προκειμένου να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων. 

Τι είναι όμως αυτή η δύναμη της εξομολογήσεως η οποία κρατά Θερμοπύλες στο βάθος της λατρείας μας; 
Στην Καινή Διαθήκη ο ίδιος ο Χριστός δίνει εξουσία στους Αποστόλους να συγχωρούν τις αμαρτίες των αδερφών Χριστιανών. Αυτοί μετέπειτα το μεταδίδουν στους πρώτους επισκόπους, και σαν μυστήριο καθιερώνεται να τελείται από το βαθμό του πρεσβυτέρου ιερέως μετά από άδεια του οικείου επισκόπου. Η Εκκλησία και οι Πατέρες αυτής εθέσπισαν τα μυστήρια για τον αγιασμό και την κοινωνία των πιστών της αλλά και για τη σωτηρία τους.

Το μυστήριο της εξομολογήσεως είναι το «άνοιγμα της ψυχής» από τον εξομολογούμενο προς τον εξομολόγο προκειμένου να επιτευχθεί η «καλή αλοίωση» της ψυχής, σύμφωνα με το λόγο του Θεού. Οι αμαρτίες-αστοχίες είναι οι πράξεις εκείνες που αμαρτάνουν-ξεφεύγουν του στόχου, ο οποίος είναι η Θέωση, η εκτέλεση του «καθ’ ομοίωσιν» της Παλαιάς Διαθήκης. Το παράδειγμα το έθεσε ο ίδιος ο Χριστός και μετά από Αυτόν γενιές Αγίων μέχρι τις μέρες μας. Η ζωή του Χριστιανού είναι ζωή αγώνα, κοπιώδης, αλλά και γεμάτη θλίψεις. Όπως πυρώνεται το ατσάλι στη φωτιά έτσι και ο Χριστιανός παθαίνει για να τελειωθεί.

Για τον πολύ κόσμο μια τέτοια ζωή ακούγεται τραγική και αρκετά απίθανη, μιας και η ζωή πριν από 2012 χρόνια ήταν πολύ διαφορετική. 

Είναι όμως; 
Οι άνθρωποι άλλαξαν; 
Τα πάθη των ανθρώπων μήπως είναι διαφορετικά; 
Αν κοιτάξει κανείς γύρω του θα δει ζητιάνους, μέθυσους και όλα τα απορρέοντα από τις αμαρτίες-αστοχίες των ανθρώπων. 

Οι ίδιες συμπεριφορές που οδήγησαν τον Χριστό στο Σταυρό τότε, Τον οδηγούν καθημερινά εδώ και 2012 χρόνια τώρα. Μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι τελικά είμαστε καταδικασμένοι, δεν φτιάχνεται τίποτα, η ροπή προς την καταστροφή του εαυτού και των άλλων δεν σταματά με τίποτα. Το να απελπιστεί κανείς όμως, είναι το πλέον εύκολο, η πιο άμεση λύση. Η Καινή Διαθήκη σε άλλο σημείο παραγγέλει να μην είναι ο Χριστιανός σαν αυτούς που δεν έχουν ελπίδα.

Αυτός είναι και ο ρόλος της διπλής φύσης του Χριστού. Το δεύτερο πρόσωπο του Τριαδικού Θεού προσλαμβάνει σάρκα και την πυρώνει, και την αλοιώνει, και την αγιάζει, και δείχνει τον στενό και γεμάτο θλίψεις δρόμο, ο οποίος όμως οδηγεί στη σωτηρία. Για αυτό και τα Μυστήρια και οι Ακολουθίες της Εκκλησίας. Στην παράδοση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας την Μεγάλη Πέμπτη στον Μυστικό Δείπνο ο Χριστός παραγγέλει στους μαθητές του να κάνουν το ίδιο πράγμα στην ανάμνησή Του. Έτσι λοιπόν, όπως ο Χριστός συγχώρησε τις αμαρτίες πολλών έτσι και οι μετέπειτα από Αυτόν είχαν τη δύναμη και παρακεχωρημένη εξουσία να κάνουν το ίδιο.

Τι είναι όμως η αμαρτία-αστοχία; 
Η αμαρτία-αστοχία είναι η συμπεριφορά εκείνη η οποία αποκλίνει των εντολών του Θεού και βγάζει τον άνθρωπο από τον στόχο του που είναι η Θέωση. Ο Εξομολόγος είναι εκεί για να ακούσει, να ενδυναμώσει, να συγχωρήσει τον εξομολογούμενο, να προσπαθήσει να τον βοηθήσει να αλλάξει συμπεριφορά. Θα μπορούσε κανείς εδώ να φέρει ένσταση ότι κάτι τέτοιο θα το έκανε και ένας ψυχοθεραπευτής. 

Πολλοί από τους μεγάλους άνδρες της Ψυχολογίας είχαν προέλευση ιερατική ή κάποια σχέση με τη θρησκεία. Ακόμα υπάρχει και κλάδος Pastoral Psychology. Ο ψυχοθεραπευτής δεν έχει Θεία εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες. Έχει τη δύναμη να αλλάξει συμπεριφορές, να διακρίνει λανθάνουσα ή ενεργό ψυχοπαθολογία και με χρήση τεχνικών ή/και φαρμακευτικής αγωγής να φέρει το θεμιτό αποτέλεσμα σύμφωνα πάντα με το θεραπευτικό αίτημα του ασθενούς.

Ο Δυτικός τρόπος σκέψης έχει επηρρεάσει καθολικά την κοινωνία. Τι είναι όμως ο «Δυτικός» τρόπος σκέψης; Οι ρίζες του βρίσκονται στην πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς Τούρκους, και την φυγή των λογίων της εποχής στη Δύση. Αυτό το κύμα έφερε το αποτέλεσμα της στροφής σε κάθε τι Ελληνικό, μέχρι και στον Αρχαιοελληνικό τρόπο σκέψης και λογικής. Εδώ βρίσκεται το βασικό σημείο. 

Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ρητά πως όταν ο Απόστολος Παύλος κήρυξε στην Αθήνα οι Έλληνες λόγιοι θεώρησαν μωρία τους λόγους του, παράλογα πράγματα. Αυτή η τάση πέρασε στον Δυτικό κόσμο, και η σκέψη του σταυρωμένου και αναστάντος Χριστού θεωρήθηκε μωρία. Από την άλλη, ο σκοταδισμός που στήριξε ο Ρωμαιοκαθολικισμός στη Δύση, και η όλη τάση του να απειλεί τους πιστούς με την πυρά της κόλασης για ό,τι κάνουν, έκανε τον Χριστιανισμό γραφικό στα μάτια της Δύσης και του Δυτικού τρόπου ζωής και σκέψης.

Για τα Ελληνικά δεδομένα της σύγχρονης εποχής, η επαρχία είναι αυτή που έχει επωμιστεί την παρακαταθήκη των παραδόσεων και τα μεγάλα αστικά κέντρα με τους γρήγορους ρυθμούς έχουν γίνει φερέφωνα του Δυτικού παραλογισμού της «γρήγορης» ζωής. Μια ζωή που θέλει τον άνθρωπο εργατικό μεν αλλά σε τέτοιο σημείο που χάνει τον εαυτό του. Δεν είναι τυχαίο ότι στα μεγάλα αστικά κέντρα υπάρχουν αυξημένα περιστατικά ψυχικά ασθενών. Αυτός ο τρόπος ζωής είναι που εξουθενώνει τον άνθρωπο. 

Ο άνθρωπος των πόλεων δεν έχει ελπίδα δεν έχει χαρά. Το μυστήριο της εξομολόγησης μπορεί να βοηθήσει, να δείξει το δρόμο στον άνθρωπο που έχει χάσει την ελπίδα. Στην περίπτωση της ψυχοπαθολογίας, ο εξομολόγος έχει για όπλο την εμπειρία του. Ο ψυχολόγος έχει για όπλο την γνώση-τεχνικές και την εμπειρία του. Ο εξομολόγος δίνει άφεση αμαρτιών μέσω της Θείας Χάριτος. Ο ψυχολόγος βοηθά στο να μειωθούν ή και να εξαλειφθούν επιζήμιες συμπεριφορές για τον ενδιαφερόμενο και για το περιβάλλον του.

Στο μυστήριο της εξομολόγησης ο εξομολόγος μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι λειτουργεί με συμπεριφορικές τεχνικές για να καθοδηγήσει τον πιστό στη σωτηρία. Από την άλλη, ένας φωτισμένος και μελετητής των γραφών εξομολόγος, ο οποίος έχει διαβάσει τα έργα των Αγίων Πατέρων, όπως του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, μπορεί να γνωρίζει τρόπους και τεχνικές όπου ένας ψυχολόγος δεν θα μάθει ποτέ ή μόνο κατά προσέγγιση. Από την σκοπιά της κοινωνίας, χρειάζεται ένας κανόνας-μέτρο που να μην εξουθενώνει αυτούς που παρεκκλίνουν από τα νενομισμένα μιας κοινωνίας. 

Ο ψυχολόγος μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο με όριο την ανθρώπινη φύση του και την ανθρώπινη γνώση. Εδώ πρέπει να παρατηρηθεί το λάθος των Ελλήνων απέναντι στις αλήθειες του Αποστόλου Παύλου από το Βήμα του Αρείου Πάγου. Τις θεώρησαν μωρία και παράλογες. Οι αλήθειες της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης δεν είναι όμως παρά-λογες, αλλά υπέρ-λογες. Του παραλόγου μπορεί ο καθένας να καταλάβει και να απορρίψει το μέρος που αποκλίνει με επιχειρήματα λογικά. Του υπέρλογου μπορεί ο καθένας να καταλάβει το νόημα, αλλά δεν μπορεί κανείς να απορρίψει την ουσία με τη λογική του.

Στο βασικό ερώτημα λοιπόν εξομολόγος ή ψυχολόγος ποια είναι η απάντηση; Η απάντηση είναι κάπου στη μέση. Το να ισχυριστεί κάποιος ότι καλό είναι να απευθυνθείς πρώτα στον ένα και μετά στον άλλο δεν έχει ιδιαίτερο νόημα. Ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει αλλά δεν συγχωρεί αμαρτίες. Ο εξομολόγος μπορεί να μην ανιχνεύει ψυχοπαθολογία αλλά δίνει άφεση αμαρτιών μέσω της Θείας Χάριτος. 

Μερικά πράγματα δεν μπορεί κανείς να τα περιμένει από τους άλλους. Όπως αναφέρεται μέσα στην Καινή Διαθήκη, ο Θεός είναι δίκαιος, όποιος ψάχνει βρίσκει. Το τι θα επιλέξει όμως εναπόκειται στον ίδιο. Οι άνθρωποι αμαρτάνουν και ασθενούν από αρχής κόσμου, σημασία δεν έχει πόσες φορές θα πέσεις αλλά πόσες φορές θα ξανασηκωθείς.

Πηγή : psychografimata.com