Ψυχή και σώμα, ύλη και πνεύμα

Σύμφωνα με μια μακρά φιλοσοφική παράδοση που διασταυρώθηκε με διάφορα θρησκευτικά πιστεύω, η ψυχή είναι κάτι το άυλο, που φυσικά δεν καταλαμβάνει χώρο αν και δραστηριοποιείται στον χώρο. Μια ψυχή είναι συνήθως συνδεδεμένη με ένα σώμα, από το οποίο θα ήταν ριζικά διακριτή έτσι ώστε, όταν η ψυχή εγκαταλείπει το σώμα, αυτό να βρίσκεται σε αδράνεια.

Επίσης, απ’ τη στιγμή που είναι άυλη, άρα χωρίς μέλη, από πολλούς η ψυχή θεωρείται αθάνατη∙ μόνο το σώμα πεθαίνει (δηλαδή διαιρείται, αποσυντίθεται), η ψυχή διαχωρίζεται και συνεχίζει να υπάρχει στον δικό της κόσμο.

Δεν αρνούμαστε ότι η ψυχή έχει μια διαφορετική υπόσταση από το σώμα, αλλά εξακολουθούμε να σκεφτόμαστε ότι υπάρχει μια ουσιαστική διάκριση πάνω στο θέμα, διαφορετική από την παραδοσιακή.

Κάθε οργανισμός είναι για μας έδρα μιας πολιτικής αντίδρασης ανάμεσα σε διαφορετικές φόρμες, και ειδικά ανάμεσα σε φόρμες που εδραιώθηκαν (και άρα δεν αποτελούν πλέον έκπληξη, είναι συμβατές με τις κοινές προσδοκίες, τέλεια προσαρμοσμένες σε έναν αντικειμενικό ρόλο) και άλλες που απέτυχαν, αλλά εξακολουθούν να ασκούν πίεση για να βγουν στην επιφάνεια (και ενδεχομένως να επιβεβαιωθούν).

Το σώμα ενός οργανισμού αποτελείται από τις σταθερές φόρμες του∙ η ψυχή προσφέρει όλο το humus των ανεκπλήρωτων τάσεων, των επιθυμιών, των ανακαλύψεων που εμφανίζονται και πάντα απειλούν (ή υπόσχονται) να «εμψυχώσουν» ένα συνηθισμένο πλέον σκηνικό.

Ετσι, λοιπόν, το ότι το σώμα αποτελείται από ύλη σημαίνει ότι σ’ αυτό ορισμένες φόρμες κατάφεραν να υποτάξουν, να υποδουλώσουν και να εκμεταλλευτούν όλες τις υπόλοιπες, αλλά δεν περιορίζει την ψυχή (ή το σώμα) να εκφραστεί μόνο μέσα από οργανισμούς ενός συγκεκριμένου τύπου.

Τη στιγμή κατά την οποία τα χέρια μου ή τα πόδια μου αρχίζουν να κινούνται με νέο τρόπο, η ψυχή μου θα εκφραστεί σ’ αυτά τόσο στις σκέψεις μου όσο και στα λόγια μου. Το ότι η ψυχή εκφράζεται πιο συχνά με σκέψεις και λόγια παρά με τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών εξαρτάται μόνο από την εμπειρική στιγμή που βρεθήκαμε από την έκφραση ενός εργαλείου απελευθέρωσης πιο αποτελεσματικού και σίγουρου από άλλα.

Το ότι η ψυχή είναι αθάνατη σημαίνει ότι καμία φόρμα δεν θα είναι καταπιεσμένη για πάντα: αργά ή γρήγορα οι δυνάμεις που την καταπιέζουν θα αποδυναμωθούν, επιτρέποντάς της να εκδηλωθεί.

Ενα σημαντικό μέρος, σχεδόν ξεχασμένο, της παράδοσης, υποστήριζε ότι όχι μόνο τα ανθρώπινα όντα έχουν μια ψυχή, αλλά και ότι μια παγκόσμια ψυχή υπάρχει σε κάθε οργανισμό. Με αισιοδοξία κοιτάμε αυτή την άποψη και θεωρούμε τη μακρινή ανάμνηση με την οποία περιβάλλεται μια πολιτική πράξη διάκρισης.

Πράγματι, αυτή η τελευταία θέλει να μας θυμίσει ότι η διαφορετικότητα, η σύγκριση και η διαμάχη ανάμεσα σε εναλλακτικά πεπρωμένα είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό της κάθε ύπαρξης.

Φοίβος Γκικόπουλος
ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ

Πηγή : efsyn.gr