Το Καρκινογόνο Ακρυλαμίδιο στα επεξεργασμένα τρόφιμα
Η ανακάλυψη της τοξικής καρκινογόνας ακρυλαμίδης στην επεξεργασμένη τροφή του σύγχρονου ανθρώπου: Από πολλές δεκαετίες ήταν γνωστό ότι...
Οι περισσότερες από αυτές τις ουσίες είναι αποτέλεσμα της διάσπασης, συμπύκνωσης ή/και πολυμερισμού πρωτεϊνών, αμύλου, λιπών, σακχάρων, βιταμινών, πολυφαινολών και άλλων ουσιών που βρίσκονται στα τρόφιμα. Επίσης, κατά το ψήσιμο σε υψηλές θερμοκρασίες σχηματίζονται λόγω της πυρόλυσης πισσώδεις ουσίες, το γνωστό «καρβουνιασμένο» τμήμα των τροφίμων με σκούρο καφέ ή μαύρο χρώμα.
Τρώμε Βαρέα Μέταλλα
Έχει υπολογιστεί ότι ο μέσος άνθρωπος καταναλίσκει καθημερινά 1-1,5 γραμμάριο «καρβουνιασμένης» ύλης με τη διατροφή του, ιδιαίτερα σε ψημένο ή καπνιστό κρέας, τηγανισμένα φαγητά κ.λπ. Χρωματογραφική ανάλυση έδειξε ότι η ύλη αυτή περιέχει μεγάλα ποσοστά καρκινογόνων ή μεταλλαξιγόνων ουσιών, όπως πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ), ετεροκυκλικές αμίνες, Ν-νιτρωδοαμίνες, απανθρακωμένη οργανική ύλη, κ.λπ.
Τι είναι η τοξική καρκινογόνα ουσία ακρυλαμίδιο;
Όπως και η Ασπαρτάμη ήταν ένα αποτυχημένο εντομοκτόνο (Η ασπαρτάμη (Nutra Sweet, Equal, Spoonful) είναι αποτυχημένο εντομοκτόνο τερμιτών.) και το φθόριο για τον έλεγχο των μαζών,(Φθόριο, Ένα Ποντικοφάρμακο Στα Δόντια Σου!) έτσι συνεχίζουν να ταϊζουν τον άνθρωπο της πόλης δηλητήρια για τον οργανισμό του, (… και Το Νερό Της Φύσης Υπό Έλεγχο) με αποτέλεσμα τις σωματικές και ψυχικές ασθένειες και θησαύρισμα των φαρμακοβιομηχανιών !!! Ω τι πρωτότυπο !!!!
Το ακρυλαμίδιο είναι ένα ενδιάμεσο μονομερές χρησιμοποιούμενο στη σύνθεση των πολύ-ακρυλαμιδίων τα οποία χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα στον καθαρισμό του προς πόση ύδατος καθώς και στη βιομηχανική παραγωγή χάρτου. Το ακρυλαμίδιο ευρίσκεται υπό μορφή λευκής άοσμης κρυσταλλικής σκόνης και είναι διαλυτό στο νερό, την αιθανόλη, τη μεθανόλη τον αιθέρα και την ακετόνη ενώ είναι αδιάλυτο στο επτάνιο και το βενζόλιο.
Η κύρια μέθοδος παραγωγής του ακρυλαμιδίου είναι χημική και συνίσταται στην υδάτωση του ακρυλονιτριλίου από θειικό οξύ με παρουσία ανηγμένου χαλκού ως καταλύτη ενώ έχει αναφερθεί και βιοτεχνολογική παραγωγή ακρυλαμιδίου με τη χρήση στελεχών διαφόρων βακτηρίων (γένη Rhodococcus sp., Pseudomonas spp.) (Food Standards Agency Report, 2002; Food Safety Authority of Ireland Report, 2002; Kim and Hyun 2002).
Η χρήση του ακρυλαμιδίου στη χημική βιομηχανία ως κροκκιδωτικός παράγοντας, εμποτιστική ουσία κλπ θεωρείται ιδιαιτέρως ευρεία. Ετησίως, με τη χρήση χημικών και βιοτεχνολογικών μεθόδων, σε επίπεδο Ε.Ε. υπολογίζεται η παραγωγή του ακρυλαμιδίου σε ένα ποσό της τάξης των 80000-100000 tn (Food Safety Authority of Ireland Report, 2002).
Το 2002, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης στην Σουηδία, ανακάλυψαν με έκπληξη τον σχηματισμό ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα. Από τότε το ακρυλαμίδιο έχει βρεθεί σε μεγάλο εύρος τροφίμων, επεξεργασμένων σε υψηλές θερμοκρασίες. Το ακρυλαμίδιο μπορεί να σχηματιστεί στα τρόφιμα κατά τη θερμική παρασκευή τους σε θερμοκρασίες που φτάνουν ή ξεπερνούν τους 120 βαθμούς Κελσίου, όπως για παράδειγμα στο τηγάνισμα και το ψήσιμο.
Οι τηγανητές πατάτες, τα πατατάκια, τα μπισκότα, τα κράκερ, τα κριτσίνια, τα δημητριακά πρωινού, οι ψητές πατάτες, τα αρτοσκευάσματα, οι συσκευασμένες παιδικές τροφές και ο καφές βρέθηκαν αρχικά ότι περιέχουν ακρυλαμίδιο. Περαιτέρω μελέτες έχουν εντοπίσει το ακρυλαμίδιο σε αποξηραμένα φρούτα, σε καρβουνιασμένα ψητά λαχανικά, στις μαύρες ελιές και σε κάποιους ψημένους ξηρούς καρπούς.

Πώς σχηματίζεται η ακρυλαμίδη στα τρόφιμα;
Απαιτείται θερμότητα για να ξεκινήσει η αντίδραση του μαγειρέματος που προκαλεί ένα χείμαρρο χημικών αλλαγών, οι οποίες τελικά οδηγούν στην «αμαύρωση» (δηλαδή την καστανή χροιά) του τροφίμου και τη δημιουργία μιας ποικιλίας συστατικών οσμής και γεύσης.
Ο σχηματισμός ακρυλαμιδίου είναι μόνο εν μέρει κατανοητός, καθώς η αντίδραση Maillard είναι από τις πιο περίπλοκες χημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στα τρόφιμα. Παρ’ όλα αυτά, ο σχηματισμός και η συγκέντρωση του ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα φαίνεται να εξαρτάται από το είδος του τροφίμου, τη θερμοκρασία και τη διάρκεια για την οποία θερμαίνεται το τρόφιμο.
Πέρα από τον χρόνο μαγειρέματος και τη θερμοκρασία, η έρευνα έχει δείξει ότι και τα επίπεδα ενός αμινοξέος γνωστού ως ασπαραγινικό οξύ σχετίζονται με τον σχηματισμό ακρυλαμιδίου.
Το συγκεκριμένο αμινοξύ έχει παρόμοια χημική δομή με το ακρυλαμίδιο, που υποδηλώνει ότι υπάρχει η πιθανότητα κατά την αντίδραση Maillard το ασπαραγινικό οξύ να μετατραπεί σε ακρυλαμίδιο.


Τ’ άλλα τρόφιμα συνεισφέρουν λιγότερο από 10% της συνολικής πρόσληψης ακρυλαμιδίου, η οποία στην Ευρωπαϊκή Ένωση κυμαίνεται από 0,3-1,4 μg ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα. Η ακριβής συνεισφορά των διαφορετικών τύπων τροφίμων ποικίλλει στις δίαιτες των επιμέρους χωρών.
Μέχρι σήμερα δεν έχει ανιχνευθεί ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα που έχουν βραστεί, ποσαριστεί ή μαγειρευτεί στον ατμό. Αυτό ίσως να εξηγείται από τη μέγιστη θερμοκρασία αυτών των τεχνικών μαγειρέματος, η οποία δεν ξεπερνά τους 100οC, καθώς και από την απουσία της αντίδρασης αμαύρωσης.

Είναι επικίνδυνη για τον άνθρωπο η ακρυλαμίδη στα τρόφιμα;
Η πρώην Επιστημονική Επιτροπή για τα Τρόφιμα (Scientific Committee on Food, SCF) ανακοίνωσε την άποψή της για τις πιθανές αρνητικές συνέπειες του ακρυλαμιδίου των τροφίμων στην υγεία.
«το ακρυλαμίδιο ανήκει σε μια κατηγορία χημικών ουσιών, οι οποίες θεωρούνται ότι δεν έχουν αναγνωρισμένο κατώφλι πρόσληψης για την πρόκληση επιδράσεων στην υγεία. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και πολύ μικρές συγκεντρώσεις επισύρουν πολύ μικρό κίνδυνο, αλλά όχι μηδενικό».
Το 2005 η επιτροπή για τους μολυντές της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA), υιοθέτησε τα συμπεράσματα της JECFA σχετικά με το ότι πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για να μειωθεί η έκθεση στη συγκεκριμένη ουσία.
Με σκοπό την καλύτερη κατανόηση του κινδύνου που επιφέρει το μαγείρεμα των τροφίμων σε υψηλές θερμοκρασίες, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα χρηματοδότησε το πρόγραμμα HEATOX (Heat-Generated Food Toxicants), το οποίο αποσκοπεί στην αναγνώριση, ταυτοποίηση και ελαχιστοποίηση του κινδύνου από τις τοξικές ουσίες που σχηματίζονται μέσω θερμικής επεξεργασίας κατά το μαγείρεμα. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα εστίαζε στο ακρυλαμίδιο και εντός του 2007 δημοσιοποίησε 4 κύρια ευρήματα από τα εργαστηριακά του πειράματα:
1) το ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρκίνο,
2) τα επίπεδα ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα είναι δυνατό να μειωθούν, αλλά όχι να μηδενιστούν,
3) υπάρχουν διαθέσιμες αναλυτικές μέθοδοι για την ανίχνευση του ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα,
4) το μαγείρεμα των τροφίμων μπορεί να παράγει και άλλες ουσίες που σχετίζονται με την υγεία του ανθρώπου.
Γίνονται προσπάθειες για τη μείωση των επιπέδων της ακρυλαμίδης στα τρόφιμα;
Με σκοπό να συνοψιστεί όλη η επιστημονική γνώση που παρήχθηκε από τη βιομηχανία τροφίμων, ο Σύνδεσμος των Εταιρειών Τροφίμων και Ποτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Confederation of the Food and Drink Industries of the European Union, CIAA), δημοσίευσε το «Εγχειρίδιο για το Ακρυλαμίδιο», το οποίο ξεκαθαρίζει τα βήματα που μπορούν να ακολουθηθούν από τους παραγωγούς τροφίμων και από τους καταναλωτές στο σπίτι, προκειμένου να μειωθούν τα επίπεδα του ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα.
Τα ευρήματα της έρευνας του προγράμματος HEATOX ελήφθησαν υπόψη και ενσωματώθηκαν, όπου αυτό ήταν δυνατό, στο «Εγχειρίδιο για το Ακρυλαμίδιο».
Οι ερευνητές σήμερα εξετάζουν την πιθανότητα μείωσης των επιπέδων ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα μέσω αναστολής της αντίδρασης αμαύρωσης κατά το μαγείρεμα, χρησιμοποιώντας τεχνικές σύγχρονης γεωργίας και βιοτεχνολογίας. Για παράδειγμα, έχει δειχθεί ότι αυξάνοντας τα επίπεδα θειικών και μειώνοντας τα επίπεδα νιτρικών αλάτων στο χώμα, μειώνονται τα επίπεδα ακρυλαμιδίου σε ορισμένους καρπούς.
Επιπλέον, με τη χρήση γενετικής τροποποίησης οι ερευνητές κατάφεραν να παράγουν μια εντελώς νέα ποικιλία πατάτας, η οποία περιέχει χαμηλότερα επίπεδα σακχάρων από τις συμβατικές πατάτες.
Κατά τον ίδιο τρόπο, τα γονίδια φυτών που είναι υπεύθυνα για τη ρύθμιση των επιπέδων της παραγωγής ασπαραγινικού οξέος αποτελούν παρόμοιο στόχο τροποποίησης. Καθώς το ασπαραγινικό οξύ είναι ακόμα ένα συστατικό-κλειδί για τον σχηματισμό ακρυλαμιδίου, η μείωση των επιπέδων του στα φυτά είναι πιθανόν να έχει σημαντική επίδραση στον σχηματισμό ακρυλαμιδίου κατά την αντίδραση Maillard.
Τα οφέλη του μαγειρέματος: Σε γενικές γραμμές υπάρχουν πάρα πολλά οφέλη που σχετίζονται με το μαγείρεμα των τροφίμων, τα οποία δεν πρέπει να λησμονούνται. Εκτός από τη βελτίωση της γευστικότητας και των οργανοληπτικών ιδιοτήτων των τροφίμων, το σωστό μαγείρεμα μειώνει επίσης τον κίνδυνο τροφικών δηλητηριάσεων.
Τι να κάνουμε; Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ακρυλαμιδίου μετρήθηκαν σε τηγανητά πατατάκια (τσιπς) και τηγανητές πατάτες. Το ακρυλαμίδιο δεν έχει μετρηθεί σε βραστές πατάτες γιατί η θερμοκρασία κατά την διάρκεια του βρασμού δεν είναι αρκετά υψηλή ώστε να προκαλέσει το σχηματισμό του. Αυτό δίνει την απάντηση στο τι να κάνεις σχετικά !
Επίσης, ακρυλαμίδιο έχει βρεθεί σε δημητριακά πρωινού, μπισκότα, ψωμί και στον καφέ αλλά σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από αυτά που μετρούνται στις τηγανητές πατάτες και στα πατατάκια. Καθώς οι ερευνητές συνεχίζουν να αναγνωρίζουν τρόπους για να μειώσουν τον σχηματισμό ακρυλαμιδίου κατά τη θερμική επεξεργασία ορισμένων τροφίμων, οι καταναλωτές από την πλευρά τους πρέπει να αποφεύγουν το υπερβολικό μαγείρεμα (εκτεταμένη αμαύρωση) αυτών των τροφίμων.
Η τήρηση των οδηγιών μαγειρέματος στις συσκευασίες τροφίμων και η χρήση κατάλληλου μαγειρικού εξοπλισμού μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη αυτού του στόχου.
Βάσει λοιπόν αυτών των δεδομένων δε χρειάζεται ούτε πανικός αλλά ούτε και εφησυχασμός.
Οι πρακτικές και οι συνήθειες του παρελθόντος δεν είναι πάντα αλάνθαστες απλά και μόνο επειδή εφαρμόζονταν για χρόνια.
Σε αυτή την κατεύθυνση της αναθεώρησης των πρακτικών, ο ΕΦΕΤ δίνει οδηγίες που μπορεί να ακολουθεί κάποιος στο μαγείρεμα για να μειώσει την ποσότητα ακρυλαμιδίου:
- Να αποφεύγεται η αποθήκευση πατατών στο ψυγείο καθώς οι χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση της συγκέντρωσης των συστατικών (π.χ. γλυκόζη) που συνεισφέρουν στο σχηματισμό του ακρυλαμιδίου. Είναι προτιμότερο η αποθήκευση πατατών να γίνεται σε περιβάλλον δροσερό και ξηρό αλλά όχι σε ψυγείο.
- Το ζεμάτισμα των λωρίδων πατάτας σε νερό ή η εμβάπτιση τους σε κρύο νερό για 30 λεπτά – 2 ώρες πριν από το τηγάνισμα, μειώνει τα επίπεδα σακχάρων και κατά συνέπεια τα επίπεδα ακρυλαμιδίου.
- Το τηγάνισμα της πατάτας (σε λωρίδες ή φέτες) να γίνεται σε θερμοκρασίες που δεν θα ξεπερνούν τους 175 oC και μέχρι να αποκτήσουν χρυσαφένιο χρώμα. Να αποφεύγεται η κατανάλωση προϊόντων που έχουν σκούρο χρώμα μετά το τηγάνισμα.
- Να ελέγχεται η αξιοπιστία των θερμομέτρων που χρησιμοποιούνται στις φριτέζες.
- Το ψήσιμο στο φούρνο να γίνεται σε θερμοκρασίες που δεν θα ξεπερνούν τους 200oC (180 oC για ψήσιμο με ζεστό αέρα).
- Να συμβουλεύονται τις οδηγίες χρήσης στις συσκευασίες των προϊόντων.
- Οι ωμές τροφές δεν περιέχουν καθόλου ακρυλαμίδιο.
-Το νερό βράζει ή μετατρέπεται σε ατμό στους 100ο C. Αυτό κάνει το μαγείρεμα στον ατμό την προτιμώμενη μέθοδο μαγειρέματος για πατάτες, όπως και για κάθε τροφή που περιέχει ασπαραγίνη (π.χ. σπαράγγια, σιτάρι, γλυκοπατάτες κ.λπ.)
-Το σημείο καπνού για όλα τα μαγειρικά έλαια είναι πολύ υψηλότερο από τους 120ο C, που σημαίνει ότι είναι σκόπιμο να αποφεύγετε όλα τα τηγανισμένα τρόφιμα που περιέχουν ασπαραγίνη.
- Αποφεύγετε τα πατατάκια, τις τηγανητές πατάτες, καθώς και το ψωμί και τα δημητριακά που είναι ψημένα πάνω από τους 120ο C.
- Να αποφεύγεται το υπερβολικό ψήσιμο του ψωμιού, της πίτσας, των μπισκότων.
-Τήρηση των γενικών κανόνων της υγιεινής διατροφής και του «μέτρου» και της «μεσότητας», δηλαδή τον περιορισμό της υπερβολικής κατανάλωσης τροφίμων που έχουν υποστεί τηγάνισμα ή ψήσιμο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, την προτίμηση νωπών φρούτων και λαχανικών, το βρασμό ως τρόπο μαγειρέματος ορισμένων τροφίμων και την εν γένει «Μεσογειακή δίαιτα» ως τρόπο διατροφής.
Τι συμπεράσματα εξάγονται αναφορικά με την παρουσία της τοξικής ουσίας του ακρυλαμιδίου στα διάφορα είδη των τροφίμων; Το θέμα του ακρυλαμιδίου θεωρείται μεγάλης σοβαρότητας τόσο σε επίπεδο ακαδημαϊκό όσο και σε επίπεδο βιομηχανικό, και Δημόσιας Υγείας, χρήζει δε ιδιαίτερης ερευνητικής μελέτης και σημασίας.
Ήδη οι φορείς ελέγχου τροφίμων του εξωτερικού ασχολούνται με τις διάφορες μεθόδους ποσοτικού προσδιορισμού του ακρυλαμιδίου, τη μελέτη των σταδίων που περιορίζουν την ταχύτητα σύνθεσης του προϊόντος αυτού (rate-limiting steps) στα διάφορα ήδη τροφίμων τα οποία εμπλέκονται με την παρουσία ακρυλαμιδίου, καθώς επίσης και σε μελέτες Επιδημιολογίας και Έκθεσης στο προϊόν αυτό.
Ο Ε.Φ.Ε.Τ., σε συνεργασία με το Γ.Χ.Κ., υλοποιεί ένα ερευνητικό πρόγραμμα παρακολούθησης της συγκέντρωσης του ακρυλαμιδίου στα διάφορα είδη των τροφίμων.
Πηγή : www.pentapostagma.gr