Ποιος θα ξεφορτωθεί ποιον;

  Ημερομηνία γέννησης: πριν από περίπου 4,56 δισεκατομμύρια έτη.
    Όνομα: Γη
    Παρατσούκλι: Γαλάζιος Πλανήτης

Αυτός είναι ο πλανήτης μας. Ένα κομμάτι βράχου που ταξιδεύει μέσα την απεραντοσύνη του σύμπαντος. Μια γαλάζια μπίλια που κάποιο γιγάντιο χέρι την έστειλε να κυλήσει σε ένα σιωπηλό χωροχρονικό συνεχές. Κι αυτή εδώ και τεσσεράμισι δισεκατομμύρια χρόνια συνεχίζει να κυλά…

Η αλήθεια είναι πως εάν τη δεις από το διάστημα φαίνεται πανέμορφη. Αυτός ο συνδυασμός χρωμάτων: το γαλάζιο και το βαθύ μπλε των θαλασσών, το πράσινο των δασών, το χρώμα της ώχρας που έχουν οι έρημοι, το λευκό των πόλων και τον κορυφών των βουνών… Και όλα αυτά τυλιγμένα σε ένα ασημί πέπλο από νέφη…

Δεν ήταν όμως πάντα τόσο όμορφη. Μάλλον γεννήθηκε κακάσχημο παιδί: κατακόκκινο,  γεμάτο πυώδη σπυράκια, εμπύρετο, νευρικό και τοξικό. Πήρε κάμποσο καιρό μέχρι να ηρεμήσει και να αποκτήσει τη σημερινή γαλήνη, να γίνει φιλόξενη για τη ζωή. Φυσικά από την εμφάνιση των πρώτων μορφών ζωής, πριν από περίπου 4 δισεκατομμύρια έτη έως σήμερα άλλαξαν πολύ οι συνθήκες που επικρατούσαν τόσο στο εσωτερικό της, αλλά κυρίως στην επιφάνεια της, επιδρώντας έτσι, στη διαμόρφωση και εξέλιξη των διαφόρων μορφών ζωής.

Του λόγου μας, οι άνθρωποι και δη ο Homo Sapiens, κάναμε την εμφάνιση μας μόλις πριν από 200 χιλιάδες περίπου χρόνια. Βέβαια, το είδος μας, οι ανθρωπίδες “έσκασαν μύτη” πριν από 6 με 7 εκατομμύρια χρόνια, αλλά εμείς ήμαστε αυτοί που κάναμε αίσθηση – και όχι πάντα θετική.

 Πολλοί ήταν οι παράγοντες που συνέβαλαν στη διαμόρφωση εκείνων των συνθηκών που ευνόησαν την επιβίωση και εξέλιξη του είδους μας. Από τύχη είμαστε σήμερα εδώ, τί νομίζατε; Ένας λοιπόν από τους παράγοντες αυτούς είναι και το κλίμα. Όπως εύκολα μπορείτε να φανταστείτε και αυτό έχει αλλάξει – και συνεχίζει να αλλάζει – με το πέρασμα του χρόνου. Κατά το πρόσφατο λοιπόν γεωλογικό παρελθόν – μη φανταστείτε και πολύ πρόσφατο, για 16 εκατομμύρια χρόνια μιλάω –  η Γη εισήλθε σε μια εποχή ψυχρού κλίματος που αποκαλείται παγετωνική περίοδος. Το ψύχος συνοδεύτηκε από αυξανόμενη ξηρασία στις περιοχές του ισημερινού, διακοπή των δασών και εξάπλωση των λειμώνων. Στη συνέχεια, άρχισε ο σχηματισμός του παγετωνικού καλύμματος της Ανταρκτικής. Αυξανόμενες ποσότητες νερού παγιδεύτηκαν εκεί ως χιόνι και πάγος, προκαλώντας πτώση της θαλάσσιας στάθμης. Τα ακριβή αίτια για την επίσπευση της ψύξης του πλανήτη είναι αντικείμενο επιστημονικής αντιπαράθεσης, αλλά η επικρατούσα άποψη είναι πώς οφείλεται σε μετακίνηση των τεκτονικών πλακών, η οποία μετέβαλε καθοριστικά την κυκλοφορία των ωκεάνιων ρευμάτων.

Σήμερα βρισκόμαστε στην τεταρτογενή περίοδο που σημαδεύτηκε από περιοδικές διακυμάνσεις ανάμεσα σε ψυχρές παγετωνικές και θερμότερες μεσοπαγετωνικές περιόδους. Η σημερινή θερμή περίοδος μάλλον είναι άλλη μια μεσοπαγετωνική περίοδος. Η περιοδικότητα των κλιματικών διακυμάνσεων αρχικά ανέρχονταν σε 40 χιλιάδες χρόνια, αλλά πριν από ένα εκατομμύριο περίπου χρόνια άλλαξε σε κύκλους των 100 χιλιάδων ετών, εξαιτίας μεταβολών στον κύκλο του παγκόσμιου κλίματος που οφείλονται σε μικρές μετατοπίσεις της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο.

Η τελευταία λοιπόν, παγετωνική περίοδος έληξε πριν από περίπου 12.000 έτη, σηματοδοτώντας την έναρξη της σύγχρονης κλιματικής εποχής, η οποία συμπίπτει με την απαρχή του ανθρώπινου πολιτισμού. Μέχρι εδώ όλα καλά, θα έλεγε κανείς. Βρισκόμαστε στην αρχή μιας θερμής μεσοπαγετωνικής περιόδου. Έλα όμως που σε σχέση με τις προηγούμενες μεσοπαγετωνικές περιόδους υπάρχει μια ανωμαλία στην τάση της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Κατά πάσα πιθανότητα – που για μεγάλη μερίδα του επιστημονικού κόσμου αποτελεί μάλλον βεβαιότητα και όχι μια κάποια πιθανότητα – η αλλαγή αυτή στην αυξητική τάση οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Με ποιο τρόπο; Μέσω της αύξησης της ποσότητας των αερίων του θερμοκηπίου, που εκλύονται στην ατμόσφαιρα.

Επιστήμονες, αξιολογώντας δεδομένα που προέρχονται από ατμοσφαιρικά δείγματα που έχουν φυλακιστεί σε παγετώνες οδηγούνται στο συμπέρασμα, ότι σήμερα η περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα στην γήινη ατμόσφαιρα έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο κατά στη διάρκεια των τελευταίων 800 χιλιάδων ετών. Για ρίξτε μια ματιά στο γράφημα της NASA παρακάτω:

Δεν χρειάζεται να είσαι και επιστήμονας για να καταλάβεις ότι αυτή η εικόνα στο δεξί της άκρο παύει να παρουσιάζει μια κανονικότητα που επιδείκνυε στο παρελθόν.

Ναι, ξέρω. Κάποιοι θα αναρωτηθούν, “ε, και τί έγινε;”. Εξαιρετική ερώτηση. Για να δούμε λοιπόν, τί λέει η γνώση μιας γύρω από τα αέρια του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου, χλωροφλοράνθρακες). Από την ονομασία τους, μπορεί κάποιος εύλογα να παραλληλίσει τη λειτουργία τους με αυτή ενός θερμοκηπίου. Και αυτό ακριβώς κάνουν. Λειτουργούν σαν ένα διαστημικό θερμοκήπιο γύρω από την ατμόσφαιρα της Γης, το οποίο φυλακίζει τις υπεριώδεις ακτινοβολίες του ζωοδότη Ήλιου. Πρόκειται για ένα φυσιολογικό φαινόμενο, απαραίτητο για να διατηρηθεί η ζωή στη Γη. Υπό μια αίρεση, όμως: ότι η έκλυση αυτών των αεριών στην ατμόσφαιρα γίνεται σε μια δεδομένη ποσότητα.

Αυτή η ποσότητα όμως έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Και οι περισσότερες ενδείξεις δείχνουν πως υπεύθυνος για αυτό το φαινόμενο είναι ο άνθρωπος. Θα ρωτήσει κάποιος τώρα “Γιατί φταίει ο άνθρωπος και όχι ο Ήλιος;” Την ίδια ερώτηση έχουν κάνει και οι επιστήμονες. Και στη συνέχεια έδωσαν και απάντηση. Μελέτησαν την ηλιακή ακτινοβολία διαχρονικά από το 1880 έως σήμερα και την αντιπαρέβαλλαν με το ρυθμό αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη για την ίδια περίοδο. Το παρακάτω γράφημα, μάλλον αθωώνει τον Ήλιο.

 Θα μπορούσαμε στη συνέχεια να κατηγορήσουμε τα έντομα, τα ερπετά ή τα υπόλοιπα θηλαστικά, αλλά αυτά εάν δεν με απατά η μνήμη μου, δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα τη συμπεριφορά τους τα τελευταία 200 χρόνια, ούτε έχουν αυξήσει τους πληθυσμούς τους (ίσα ίσα, έχουμε φροντίσει ποικιλοτρόπως να μας αδειάσουν τη γωνιά). Μάλλον, μόνο εμείς μείναμε στο κάδρο. Αλλά τί ακριβώς είναι αυτό που κάνουμε και προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου;

Καταρχάς είμαστε πλέον 8 δισεκατομμύρια. Και όλοι μας πρέπει να τραφούμε. Η παραγωγή τροφής για τόσο πολύ κόσμο απαιτεί καταρχάς περισσότερη χέρσα γη και σύγχρονες μεθόδους γεωργικής παραγωγής. Με λίγα λόγια λιγότερα δάση και περισσότερα λιπάσματα (βάση των λιπασμάτων είναι η αμμωνία και βάση της αμμωνίας τα ορυκτά καύσιμα). Αν τώρα κάποιος θεωρεί ότι με παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας και οργανικά λιπάσματα μπορεί να πετύχει αποδόσεις παραγωγής ικανές να θρέψουν 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους… ιδού πεδίον δόξης λαμπρό! Βέβαια, εκτός από τροφή έχουμε κι άλλες ανάγκες. Στέγαση, θέρμανση, ψύξη, υγειονομική περίθαλψη, καταναλωτικά αλλά και κεφαλαιουχικά προϊόντα, μεταφορές, κοκ.

Αναρωτηθήκατε ποτέ ποιοι είναι οι πυλώνες του σύγχρονου ανθρώπινου πολιτισμού; Αμμωνία, πλαστικό, χάλυβας και σκυρόδεμα! Α, να προσθέσω και μια υπηρεσία: τις μεταφορές, Ναι καλά διαβάσατε. Και η παραγωγή όλων αυτών βασίζεται πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως στα ορυκτά καύσιμα. Τα οποία με τη σειρά τους αυξάνουν την έκλυση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Αφαιρέστε τώρα, ένα από τα πέντε αυτά στοιχεία και έχετε την κατάρρευση του σύγχρονου πολιτισμού. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, έτσι;

Και η ζωή συνεχίζεται μέσα σε  αυτό το τεράστιο θερμοκήπιο στο οποίο τώρα, η θερμοκρασία αυξάνεται πιο γρήγορα απ’ ότι στο παρελθόν: περίπου 10 φορές πιο γρήγορα απ’ ότι στο τέλος της προηγούμενης παγετωνικής περιόδου! Οι ωκεανοί θερμαίνονται, το ίδιο και η ξηρά. Ποτάμια και λίμνες στερεύουν, περιοχές απειλούνται από το φαινόμενο της ερημοποίησης. Η μέση θερμοκρασία αυξάνεται. Πάγοι στους πόλους λιώνουν, το ίδιο και οι παγετώνες στα βουνά. Τυφώνες κάνουν την εμφάνιση τους σε σημεία του πλανήτη που δεν είχαν εμφανιστεί ποτέ πριν στο παρελθόν. Οι εποχές από τέσσερις, τείνουν να γίνου δύο. 

Το κλίμα μεταβάλλεται ραγδαία. Ακραία καιρικά φαινόμενα κάνουν την εμφάνιση τους, με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα και με μεγαλύτερη διάρκεια. Και αυτός ακριβώς είναι ο ορισμός της κλιματικής αλλαγής. Είναι η μακροπρόθεσμη τάση που διαφοροποιεί την κλιματική αλλαγή από τη φυσική μεταβλητότητα του καιρού. Δεν μπορούμε να ξέρουμε με απόλυτη βεβαιότητα εάν το φαινόμενο αυτό είχε λάβει χώρα και σε παρελθούσες μεσοπαγετώνιες περιόδους, αλλά τα δεδομένα τα οποία έως σήμερα διαθέτουν και επεξεργάζονται οι επιστήμονες, δείχνουν πως μάλλον πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο, που εν πολλοίς οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.

Κάπως έτσι φτάσαμε μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Σε ένα δίλημμα. Αλλάζουμε τον τρόπο που ζούμε ή όχι; Και απ’ ότι φαίνεται, δεν έχουμε και πολύ χρόνο να το σκεφτούμε. Κανείς δεν μπορεί να μας πει με βεβαιότητα τί ακριβώς θα συμβεί από εδώ και πέρα, είτε με την μία επιλογή, είτε με την άλλη. Είναι τόσο πολυπαραγοντικό το φαινόμενο που είναι αδύνατο να παραχθεί ένα μοντέλο πρόβλεψης που να παράγει στατιστικά αξιόπιστες προβλέψεις. Εξ ου και η πολυγλωσσία των επιστημόνων, τα πολλά και διαφορετικά μοντέλα πρόβλεψης, τα αντικρουόμενα αποτελέσματα που πολλές φορές μάλλον προκαλούν σύγχυση και στρέφουν το ενδιαφέρον μακριά από την ουσία του πράγματος. Προσπαθώντας να αποσαφηνίσω που ακριβώς έγκειται η κριτική που έχουν ασκήσει κάποιοι επιστήμονες στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, ως προς την ένταση, τη σημαντικότητα του και τα αίτια του, ανέτρεξα σε μετα – αναλύσεις επιστημονικών άρθρων στον μελετητή της Google. Αυτό που μου έκανε εντύπωση, είναι πως όσο πιο σύγχρονα είναι τα ερευνητικά άρθρα, τόσο μειώνεται η αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής ως υπαρκτό φαινόμενο. Και αυτό κρατάω ως διαπίστωση.

Η άμμος στην κλεψύδρα φτάνει στο τέλος. Ας μη γελιόμαστε. Και το διακύβευμα δεν είναι ο πλανήτης. Ό,τι κι αν συμβεί στο εξής, η Γη θα συνεχίσει το βουβό της ταξίδι προς τις εσχατιές του χρόνου. Το ερώτημα είναι εάν θα κουβαλάει στις πλάτες της κι εμάς. Κι αν ναι, σε τί περιβάλλον και τί συνθήκες θα ζούμε. Βλέπετε, δεν μας έχει εκείνη ανάγκη, εμείς την έχουμε… Ας πάψουμε λοιπόν να είμαστε ηλίθιοι.

Πηγή : thecommonsense.gr