Ο πειρασμός της αθωότητας!

Πασκάλ Μπρυκνέρ

Ο οίκτος γίνεται μια παραλλαγή της περιφρόνησης από τη στιγμή που αποτελεί τη μοναδική μορφή σχέσης με τον άλλον, αποκλείοντας άλλα αισθήματα όπως είναι ο σεβασμός, ο θαυμασμός ή η χαρά.

Είναι πολύ πιο εύκολο να συμπαθούμε με έναν αφηρημένο τρόπο τους δυστυχισμένους (πρόκειται για έναν κομψό τρόπο παραμερισμού τους) παρά να συμπαθούμε τους ευτυχισμένους, πράγμα που απαιτεί ένα μεγαλύτερο άνοιγμα καρδιάς μια και μας υποχρεώνει να ξεπεράσουμε το εμπόδιο της ζήλιας.

Κάνοντας τον οίκτο κορυφαία αξία, αποτρέπουμε τη δημιουργία ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να συνδιαλέγονται και να αλληλοαναγνωρίζονται σαν ελεύθερα πρόσωπα: τόσο η ανθρωπιστική δράση, όσο και η φιλανθρωπία αποζητούν μονάχα αναξιοπαθούντες, δηλαδή εξαρτημένα πλάσματα.

Η πολιτική αντιθέτως, χρειάζεται συνομιλητές, δηλαδή αυτόνομα πλάσματα. Οι πρώτες παράγουν βοηθηματούχους, η δεύτερη απαιτεί υπεύθυνους.

Να για ποιο λόγο βλέπουμε τόσα άτομα ή λαούς που, ενώ περνούν μια δύσκολη κατάσταση, αρνούνται να αντιμετωπιστούν σαν θύματα: απωθούν τη συμπόνια μας που τους ταπεινώνει και προτιμούν να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους μαχόμενοι, παρά να καταντήσουν απλά αθύρματα της παγκόσμιας ευσπλαχνίας.

Όταν η αγορά τίθεται στην υπηρεσία της ηθικής διατεινόμενη πως προάγει την αλληλοβοήθεια, στην πραγματικότητα θέτει στην υπηρεσία της την ηθική επειδή τη βρίσκει οικονομικώς προσοδοφόρα.

Μ’ αυτές τις απομιμήσεις, οι κοινωνίες μας αναλώνουν τα ιδανικά τους με την κυριολεκτική σημασία του όρου, τα γελοιοποιούν τιμώντας τα. Και το πνεύμα της αδελφοσύνης δεν πεθαίνει από συναισθηματική ξηρότητα, αλλά από αλόγιστο ενθουσιασμό, μέσα σε μια πλημμυρίδα από είδωλα, φανφάρες και αγαθά αισθήματα.