Οι ρίζες της Αποκριάς στην αρχαία Ελλάδα

Είναι γνωστό σε όλους πως η Αποκριά σήμερα είναι οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή που ταυτίζονται με την περίοδο του Τριωδίου. Η λέξη, ωστόσο, Καρναβάλι δεν έχει αποδεκτή ετυμολογία αλλά η επικρατέστερη από τους περισσότερους λαογράφους μας παραπέμπει στην αγγλική λέξη «carnival» που προέρχεται από το λατινικό «carnem levare» ή «carnis levamen», που σηµαίνει «διακοπή της βρώσης κρέατος». Στα ελληνικά χρησιμοποιείται η λέξη «Αποκριά» και σηµαίνει ακριβώς το ίδιο. Η λατινική φράση σχετίζεται προφανώς με την Χριστιανική νηστεία. Αυτή ακριβώς η Χριστιανική χροιά είναι και ο λόγος που δεν είναι κοινώς αποδεκτή η παραπάνω ερμηνεία.

Η παγκοσμίως γνωστή γιορτή του Καρναβαλιού έχει τις ρίζες της που αλλού, στην αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στις παγανιστικές τελετουργίες των αρχαίων Ελλήνων προς τιμήν του Διονύσου, Θεού του κρασιού και των εορτασμών.

Η πιο γνωστή Διονυσιακή εορτή ήταν τα Ανθεστήρια που πραγματοποιούνταν για τρεις ημέρες στην Αθήνα κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα δηλαδή τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου. Σε όλες αυτές τις γιορτές το κοινό στοιχείο που παραμένει μέχρι και σήμερα είναι ένα, η σατυρική μεταμφίεση.

Στην αρχαία Ελλάδα αυτή η σάτιρα εκφράζονταν με πήλινες μάσκες-προσωπεία ή με δέρματα ζώων ενώ μερικοί σάτυροι έβαφαν το πρόσωπό τους με τρυγία-το κατακάθι του κρασιού-και στεφανώνονταν με κλαδιά κισσού-το ιερό φυτό του Διονύσου- προσπαθώντας να τον τμήσουν την στιγμή που εμφανιζόταν με το τροχοφόρο καράβι του. Ακολουθούσαν αγώνες οινοποιίας και μερικά έθιμα όπως ο γάμος του Θεού Διονύσου με την βασίλισσα-γυναίκα του εκάστοτε βασιλέα της Αθήνας-ενώ τα απογεύματα λάμβαναν χώρα τα γνωστά πειράγματα σε περαστικούς και διαβάτες τα λεγόμενα ‘’αι εκ των αμαξών λοιδορίαι’’.

Αυτή η παράδοση τελικά εξαπλώθηκε και σε άλλα µέρη του κόσµου µέσω της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας, όμως οι παγανιστικές πρακτικές ήταν τόσο βαθιά ριζωµένες που δεν καταργήθηκαν τελείως . Όταν εµφανίστηκε ο Χριστιανισµός, αν και οι άνθρωποι σταµάτησαν να λατρεύουν τους θεούς του Ολύµπου, οι συνήθειες των Ελλήνων να µεταµφιέζονται και να γιορτάζουν στους δρόµους παρέµειναν.

Όλα τα έθιμα έχουν καταφέρει να διασωθούν με μικρές παραλλαγές σε κάθε γειτονιά της Ελλάδας μας, το αντίστοιχο τροχοφόρο καράβι είναι τα άρματα που δεν λείπουν από καμία παρέλαση ενώ τις δύο Κυριακές της Αποκριάς ο χορός στους δρόμους και το πείραγμα των περαστικών είναι ακόμα ζωντανό από την νεολαία. Οι πιο διάσημες σατυρικές αναπαραστάσεις είναι:

Οι “κουδουνάτοι” στην Νάξο
Η δίκη του Καδή – Λιτόχωρο
Ο ιερός και ο βλάχικος γάμος σχεδόν σε όλη την Ελλάδα
Ο γέρος και η κορέλα στην Σκύρο
Το έθιμο του καλόγερου στο Νομό Σερρών

Ωστόσο δεν θα πρέπει να ξεχνάμε μία σημαντική σελίδα στην ιστορία της χώρας μας που άφησε κι αυτή στο πέρασμα του χρόνου το στίγμα της στην γιορτή της Αποκριάς και δεν είναι άλλη από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Πολλά έθιμα σε Βόρεια και όχι μόνο Ελλάδα είναι επηρεασμένα και απεικονίζουν σκηνές από τα χρόνια της σκλαβιάς.

Τέλος δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί λόγω ημέρας και η σημασία της λέξης Τσικνοπέμπτη.
Η Τσικνοπέμπτη είναι µια ετήσια τελετή, της οποίας η αρχή χάνεται µέσα στους αιώνες. Είναι η μέρα που απέχει από την Καθαρά Δευτέρα ακριβώς 11 μέρες. Σήμερα λοιπόν, «τσικνίζεται» και τρώγεται άφθονο κρέας. Είναι µια µέρα χαράς αλλά και προετοιμασίας για τους Ελληνορθόδοξους Χριστιανούς, καθώς η 40-ήµερη περίοδος της Σαρακοστής πριν το Πάσχα πλησιάζει. Σε κάποια µέρη στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην επαρχεία της Πελοποννήσου, την εβδομάδα της Τσικνοπέμπτης, οι άνθρωποι σφάζουν τα γουρούνια τους και ετοιμάζουν νόστιµους µεζέδες που πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσετε μία φορά στη ζωή σας!

Βούλα Κ.

Πηγή : .freeminds.gr