Στις 27 Αυγούστου του 1905, γεννιόταν στη Λαμία o θρυλικός Άρης Βελουχιώτης.

Ήταν τέτοιες ημέρες, στις 27 Αυγούστου του 1905, όταν γεννήθηκε στη Λαμία της Φθιώτιδας, ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ και ψυχή της εθνικής αντίστασης, ο θρυλικός λαϊκός ήρωας, Άρης Βελουχιώτης.

Με την αφορμή αυτή, τα "Ευρυτανικά Νέα" (ανα)δημοσιεύουν την ομιλία της της εκδήλωσης στη Δομνίστα πριν λίγους μήνες, για τα 74 χρόνια από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, που εκφώνησε η φιλόλογος-ιστορικός -ευρυτανικής καταγωγής- κα Μπαλκούρα Κατερίνα, παρουσιάζοντας τα κυριότερα γεγονότα της εποχής, με επίκεντρο τον πρωτοκαπετάνιο Βελουχιώτη, από την 7η Ιουνίου του ’42 που εισήλθε στη Δομνίστα, μέχρι την αυτοκτονία του στη Μεσούντα το καλοκαίρι του '45. Έμφαση δίνεται στη δράση του στην Ευρυτανία, προπύργιο, εξάλλου, ολόκληρης της Εθνικής Αντίστασης.

(...) Έχω μιλήσει αρκετές φορές για τον Άρη αλλά είναι η πρώτη φορά που μιλάω απ το μέρος που πριν από 74 χρόνια ξεκίνησαν όλα. Στο μέρος που κάποιοι έγραψαν την ιστορία που κάποιοι σήμερα απλά τη διαβάζουν και ο Άρης εκείνη τη μέρα έγραψε την εισαγωγή μιας μεγάλης εποποιίας. Είναι η μέρα που ο Θανάσης Κλάρας παύει να υπάρχει και έχουμε τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του Άρη Βελουχιώτη που μέσα σε τρία χρόνια θα γράψει τις πιο σπουδαίες σελίδες της Εθνικής Αντίστασης. Το τρίπτυχο της ζωής του θα μπορούσε να πει κανείς ήταν Δομνίστα, Γοργοπόταμος και Μεσούντα. Στη Δομνίστα που έγινε η αρχή, στο Γοργοπόταμο που έγινε ο θρίαμβος, στη Μεσούντα που γράφτηκε το τέλος.

Έζησε 3 χρόνια γεμάτα δυνατές στιγμές με δράση, ατσάλινη θέληση, όραμα, νίκες, αλλά και προδοσίες. Άγγιξε τα όρια του μύθου. Αγαπήθηκε και μισήθηκε όσο κανένας άλλος έχοντας φανατικούς εχθρούς αλλά και ορκισμένους φίλους.

Ας πάρουμε λίγο την ιστορία απ την αρχή. Ο Θανάσης Κλάρας γεννιέται στη Λαμία στις 27 Αυγούστου 1905. Παιδί καλής και εύπορης σύμφωνα με τα κριτήρια της εποχής οικογένειας. Θα μπορούσε να ακολουθήσει την οικογενειακή παράδοση, να γίνει δικηγόρος, να παραμείνει στη Λαμία και να μη ρισκάρει τη ζωή του για ένα αμφίβολης προοπτικής εγχείρημα. Αν όμως το έκανε αυτό δε θα ήταν ο Άρης. Θα ήταν κάποιος άλλος.

Οι πολιτικές αναταραχές της Ελλάδας των παιδικών του χρόνων σίγουρα δεν άφησαν ανεπηρρέαστο το χαρακτήρα του. Έντονες πολιτικές ζυμώσεις, Βαλκανικοί, Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, εθνικός διχασμός, εργατικοί αγώνες. Το 1923 κατεβαίνει στην Αθήνα και έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με το ΚΚΕ μέσω του φίλου του Τάκη Φίτσιου φοιτητή της Νομικής.

Το 1925 καλείται στο στρατό και εκεί θα γνωρίσει τις συνέπειες της πολιτικής του ταυτότητας ως κομμουνιστή. Πειθαρχικός ουλαμός Καλπακίου το χειρότερο στρατιωτικό κάτεργο της εποχής. Την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά θα σταλεί εξορία στη Γαύδο, θα περάσει απ τις φυλακές της Μυτιλήνης, την Ειδική Ασφάλεια, στη συνέχεια θα οδηγηθεί στις φυλακές της Αίγινας κι από κει στις φυλακές της Κέρκυρας. Εκεί ο Αρης σε μια στιγμή αδυναμίας (;) θα υπογράψει την περιβόητη δήλωση μετανοίας του Μανιαδάκη που θα τον καταδιώκει μέχρι το τέλος της ζωής του ως ένα πολύ καλό όπλο στα χέρια αυτών που θα τον πολεμήσουν. Δεν είναι λιγότερο ήρωες όσοι υπέγραψαν. Δεν κάνει η υπογραφή τον ήρωα. Ειδικά στις φυλακές της Κέρκυρας, μια αποθήκη μελλοθανάτων που σχεδιάστηκε και χτίστηκε από ένα αρρωστημένο μυαλό όπως αρρωστημένα ήταν και τα βασανιστήρια.

Ο Άρης μπορεί να υπέγραψε, τις ικανότητες του όμως το κόμμα δεν μπορεί να τις αμφισβητήσει. Έτσι ο Άρης πρέπει να παραμείνει στο κόμμα αλλά να είναι και μακριά απ τα κέντρα των αποφάσεων. Κάπως έτσι θα βγει η απόφαση να σταλεί στη Ρούμελη να οργανώσει το αντάρτικο.

Η Ρούμελη είναι η ιδανική επιλογή και συγκεκριμένα η ευρύτερη περιοχή της Ευρυτανίας, ένας τόπος που τον ξέρει καλά με φυσικά κρυσφήγετα και μεγάλους ορεινούς όγκους που συνδέονταν με τον ορεινό κορμό της Πίνδου.

Επιπλέον η κατάσταση της οργάνωσης Λαμίας και της ευρύτερης περιοχής ήταν συγκριτικά καλύτερη από αυτή άλλων περιοχών.

16 Ιουνίου 1941, στο Καρπενήσι συγκροτείται η πρώτη Αχτιδική Επιτροπή Ευρυτανίας του ΚΚΕ στην οποία αποφασίστηκε σε κάθε χωριό να μπει ένας υπεύθυνος με κύρος. Έρχεται ξανά στο Καρπενήσι τον Οκτώβριο του 1941 όπου με την προκήρυξη του ΕΑΜ τονίζει την ανάγκη δημιουργίας ΕΑΜικής Οργάνωσης. Η πρώτη ΕΑΜική σύσκεψη θα γίνει στην ταβέρνα του Κοντοπάνου, δίπλα στην Παναγία στις 3 Ιανουαρίου 1942.

Τρεις μήνες μετά τη δημιουργία του ΕΛΑΣ ο Θανάσης Κλάρας ανεβαίνει ξανά στη Ρούμελη το Μάιο του 1942 φέρνοντας μαζί του την επίσημη απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής για το ξεκίνημα του αντάρτικου όπου σε κοινή σύσκεψη των Περιφερειακών Επιτροπών αποφασίστηκε η συγκρότηση ένοπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ και η άμεση δράση εναντίον των κατακτητών και των εθνοπροδοτών.

Στην αρχή οι ομάδες θα ήταν αυτοτελείς, με τριμελή διοίκηση (στρατιωτικός διοικητής, καπετάνιος, πολιτικός επίτροπος) καθοδηγούμενες από την Περιφερειακή Επιτροπή του ΕΑΜ με στόχο να συνενωθούν αργότερα σε ένα Αρχηγείο της Ρούμελης. Η σύσκεψη ενέκρινε και την πρώτη προκήρυξη του ΕΛΑΣ από την οργάνωση Λαμίας γραμμένη από τον ίδιο με τίτλο «Εμπρός για το νέο αρματολίκι».

Το παραμύθι άρχιζε. Στο σπίτι του Φώτη Μαστροκώστα (Θάνου) στη Σπερχειάδα σχηματίζεται η πρώτη ομάδα που βγήκε στο βουνό, ξεκινώντας απ την καλύβα του Στεφανή όπου και καταρτίστηκε το σχέδιο δράσης. Ο ΕΛΑΣ όμως ήταν εθελοντικός στρατός που δεν μπορούσε ο καθένας να φεύγει όποτε ήθελε. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα του όρκου. Ένας όρκος στη Γραμμένη Οξυά που θα δεσμεύει ηθικά. Οι ήρωες της επανάστασης του 21 ξαναζωντάνευαν στα βουνά της Ρούμελης, τα καρυοφίλια έβγαιναν από τα σεντούκια για ένα νέο ’21 ενάντια σε εχθρούς και προδότες. Οι ένοπλοι συνεργάτες των εχθρών θα εξοντωθούν χωρίς οίκτο. Ανοιχτές λοιπόν εμφανίσεις στα χωριά και εγκατάλειψη της μέχρι τώρα τακτικής της αφάνειας.

Για να προστατεύσουν ωστόσο τις οικογένειές τους από αντίποινα αποφάσισαν να αποκτήσουν όλοι ψευδώνυμα. Μυθικοί ήρωες με ονόματα απ την επανάσταση, τα φυσικά φαινόμενα και τους θεούς ζωντάνευαν στα βουνά.

Έτσι «γεννήθηκε» ο Άρης Βελουχιώτης. Το Βελουχιώτης από το Βελούχι και το Άρης από τον θεό του πολέμου.

Η πρώτη ανταρτοομάδα του Άρη πλησιάζει το Κρίκελλο. Πριν το 1940 στο Κρίκελλο λειτουργούσε ήδη κομματική οργάνωση του ΚΚΕ με γραμματέα τον δάσκαλο του χωριού Βασίλη Παπανικολάου. Εκείνος εκτός από την κομματική γνωριμία είχε και προσωπική φιλία με τον Αρη, αφού εκείνος τον οργάνωσε στο ΚΚΕ στη Λαμία.

Πρώτη Ιουνίου λοιπόν του 1942 η κομματική οργάνωση Κρικέλλου ειδοποιήθηκε να κρύψει την πρώτη ανταρτοομάδα του Άρη.

Ο δάσκαλος τους συνάντησε στα Κανάβια, στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, και τους οδήγησε σε μια καλύβα στο «Τσιουγκρί» κοντά στον Κρικελλοπόταμο. Ο δάσκαλος και κάποιοι άλλοι πατριώτες φρόντιζαν για την τροφοδοσία τους και παράλληλα τους κατατόπιζαν για τις κινήσεις των Ιταλών αλλά και των αποσπασμάτων χωροφυλακής και των συνεργατών του κατακτητή στην ευρύτερη περιοχή. ια ομάδα απ’το Κρίκελλο και τη Δομνίστα πήγαν στην καλύβα να συναντηθούν με τους αντάρτες. Ανάμεσά τους και ο Θανάσης Τραχήλης, ανθυπολοχαγός και προσωπικός φίλος του Βασίλη Παπανικολάου. Απ τους πρώτους αξιωματικούς που προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ χωρίς δεύτερη σκέψη. Γνωρίζοντας τον Άρη είδε έναν άριστο συζητητή με μάτια που πετούσαν σπίθες να συστήνεται ως ταγματάρχης πυροβολικού. Ο Θανάσης Τραχήλης σαν στρατιωτικός έδωσε μεγάλη σημασία σ’αυτή την ιδιότητα. Ο Αρχηγός σ’ένα τέτοιο Αγώνα έπρεπε να προέρχεται απ’τις τάξεις του στρατού και ειδικά απ’το σώμα των Αξιωματικών. Ο Άρης ενημερώθηκε για την κατάσταση στα χωριά, τις δυνατότητες αλλά και τις δυσκολίες που θα είχε ένας τέτοιος αγώνας. Έπρεπε να τους γνωρίσει ο κόσμος, να μάθει το εγχείρημά τους, τους σκοπούς του αγώνα τους. Ένας τέτοιος αγώνας είναι απαραίτητο να έχει συμπαραστάτη το λαό.

Πίστευε ότι απαραίτητη ήταν μία εντυπωσιακή είσοδος σε κάποιο χωριό με επικεφαλής τη σημαία. Η μόνη σημαία που θα μπορούσε να ανταποκριθεί σ’ένα τέτοιο σκοπό ήταν η σημαία του σχολείου του Κρικέλλου. Ο δάσκαλος ήξερε ότι αν ο Άρης εμφανιζόταν με τη σημαία του σχολείου που ήταν εκείνος δάσκαλος αυτόματα όλοι θα καταλάβαιναν ότι εκείνος την έδωσε. Αυτό ήταν επικίνδυνο γιατί πλέον ο ηρωικός δάσκαλος θα αποτελούσε στόχο. Χωρίς δεύτερη σκέψη όμως πήρε τη σημαία και την παρέδωσε συγκινημένος τον Άρη. Έγραψαν επάνω Ελεύθερη Ευρυτανία. Όλα ήταν έτοιμα για την πρώτη επίσημη έξοδο του Άρη Βελουχιώτη.

Το θέμα ήταν σε ποιο χωριό θα γινόταν αυτή η εμφάνιση. Η επιλογή της Δομνίστας έγινε με δύο κριτήρια. Ήταν το διπλανό χωριό στο Κρίκελλο άρα η απόσταση ήταν μικρή και δεύτερο και σημαντικότερο σε αντίθεση με το Κρίκελλο στη Δομνίστα δεν υπήρχε σταθμός χωροφυλακής. Έτσι αποφασίστηκε το ξεκίνημα της πρώτης ανταρτοομάδας που σήμανε το ξεκίνημα του αντάρτικου και τη «γέννηση» του Άρη Βελουχιώτη. Ο δάσκαλος οδήγησε την ομάδα μέσα απ’τον Κρικελλοπόταμο στη Δομνίστα. Το ξημέρωμα τους βρήκε στο δάσος του Προφήτη Ηλία όπου και λημέριασαν. Στο Κρίκελλο ο Τραχήλης με τους υπόλοιπους παρακολουθούσαν τις κινήσεις της χωροφυλακής ώστε να ενημερώσουν αν δουν κάποια ύποπτη κίνηση. Ο Άρης έκανε την τελευταία επιθεώρηση και έδωσε τις τελευταίες συμβουλές για τον τρόπο που έπρεπε να γίνει η είσοδος στο χωριό αλλά και για τη συμπεριφορά των ανταρτών απέναντι στους κατοίκους του χωριού.

Ήταν 7 Ιουνίου 1942, βράδυ Κυριακής. Δεκαπέντε ταλαιπωρημένοι αντάρτες με ηθικό ακμαιότατο έχοντας επικεφαλής τη σημαία, τραγουδώντας το «Μαύρη είναι η νύχτα στα βουνά» μπαίνουν ξαφνικά στην πλατεία της Δομνίστας από τη μεριά του σχολείου. Είναι η πρώτη επίσημη μέρα του αντάρτικου και η πρώτη εμφάνιση του Άρη Βελουχιώτη.

Πλησίασαν στην άκρη της πλατείας και σταμάτησαν στο καφενείο του Χαράλαμπου Λιάκου. Ο κόσμος αρχικά είναι επιφυλακτικός. Δεν ήταν λεγεωνάριοι, ούτε όμως έμοιαζαν με ληστοσυμμορίτες που λύμαιναν την περιοχή. Ο Άρης τους καθησύχασε, ζήτησε τον πρόεδρο και τον παπά και συστήθηκε: «Άρης Βελουχιώτης, ταγματάρχης Πυροβολικού. Είμαστε αντάρτες του ΕΛΑΣ».

Ζήτησε την άδεια να χτυπήσουν την καμπάνα. Οι κάτοικοι του χωριού άρχισαν να βλέπουν ανάμεσα στους αντάρτες παλιούς τους φίλους. Οι γνωριμίες των ανταρτών έδωσαν θάρρος στους κατοίκους του χωριού.

Ο πρόεδρος του πρόσφερε ένα τσίπουρο απ’ αυτό που δίνει μόνο «σε φίλους». Ο Άρης μίλησε απλά και ανθρώπινα για τους σκοπούς του αντάρτικου και τον αγώνα, μίλησε για την ιστορία, τους κλέφτες και τους αρματολούς, το 1821, τους βαλκανικούς, το έπος της Αλβανίας αλλά και τη σημερινή δυστυχία, πείνα και κατοχή. Μίλησε επίσης για το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ και κήρυξε την επανάσταση κατά των κατακτητών "Από εδώ απ’τη Δομνίστα κηρύσσω την επανάσταση κατά των ξένων κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους. Τα όπλα θα τα έβρισκαν απ’τους εχθρούς". Ζήτησε απ’τους κατοίκους να είναι αγαπημένοι και όποιος θέλει να ακολουθήσει εθελοντικά. Ο Άρης είχε αντιληφθεί ότι καμιά ξένη δύναμη δεν έγινε ποτέ πραγματική φίλη της Ελλάδας και του λαού της και ήξερε ότι οι Έλληνες μόνοι θα καταφέρουν να κερδίσουν τη λευτεριά τους.

Τα χέρια δόθηκαν και ο αγώνας είχε ξεκινήσει. Άρχισαν οι εμφανίσεις στα χωριά και όλοι μιλούσαν για τον ταγματάρχη του Πυροβολικού που αναπτέρωσε την ελπίδα του λαού.

Ο δάσκαλος τους περίμενε στον Προφήτη Ηλία και γύρισαν στο Τσιουγκρί. Δεν έπρεπε ν’ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο γιατί η οργάνωση ήταν ακόμα μικρή και ήταν επικίνδυνο η ομάδα να πέσει σε καρτέρι. Η αρχή είχε γίνει και είχε πλήρη επιτυχία.

Το άλλο βράδυ έφυγαν προς τη Λάσπη και από εκεί προς τη Δυτική Φθιώτιδα. Οι πρώτοι αυτοί αντάρτες έγιναν γρήγορα εκατοντάδες.

Στο Κρίκελλο, που έγινε η αρχηγία του δήμου, εγκαταστάθηκε η Τομεακή Επιτροπή Τ-920. Σύνδεσμος με την Περιφερειακή Ευρυτανίας ορίστηκε ο καινούργιος δάσκαλος Σεραφείμ Στρατίκης, διορισμένος απ’την κυβέρνηση Τσολάκογλου, επόπτης για τη συγκέντρωση των κατοχικών προϊόντων. Το κατοχικό καθεστώς είχε επιβάλλει την παρακράτηση 10% επί της παραγωγής, δήθεν για την ενίσχυση των Κέντρων, αλλά στην πραγματικότητα πήγαινε στα στρατεύματα κατοχής. Μιλάμε για θεσμούς που ίσχυαν επί Τουρκοκρατίας. Ο Στρατίκης διόρισε τον Τραχήλη διαχειριστή στη συγκέντρωση. Έτσι η συγκέντρωση ήρθε στα χέρια της οργάνωσης.

Ένας απ’τους πρωταρχικούς σκοπούς του ΕΑΜ ήταν η αλληλοβοήθεια, να μην πεινάσει κανείς. Αποφασίστηκε λοιπόν κινητοποίηση για να καλλιεργηθεί και η τελευταία γωνιά καλλιεργήσιμης γης. Το καλοκαίρι του 1942 στην οργάνωση μπαίνουν πολλοί ακόμα. Η ορκωμοσία στον Εφεδρικό ΕΛΑΣ γινόταν μέσα στον Άγιο Νικόλαο, στη μεγάλη εκκλησία στην πλατεία του χωριού.

Εκείνη την περίοδο γίνεται ρίψη υλικών από τους Άγγλους. Αυτή η «επισημοποίηση» ότι οι δήθεν «σύμμαχοι» εγκρίνουν το αντάρτικο και αναγνωρίζουν την ύπαρξη του «μυστηριώδους» ταγματάρχη μπορεί να δίνει κύρος στο όλο εγχείρημα, ωστόσο ο Άρης παραμένει επιφυλακτικός για τις προθέσεις τους.

Όλο αυτό το διάστημα κινείται διαρκώς για ν’αποφύγει τις διώξεις Ιταλών και χωροφυλακής.

Είναι η φάση που ο Άρης πήγε προς τα χωριά της Φθιώτιδας, Γκιώνας, Παρνασσού.

Εκεί συναντήθηκε με την ομάδα Νικηφόρου,Περικλή και Διαμαντή. Κατάφερε και καθάρισε την περιοχή από τους ληστοσυμμορίτες. Σε μια συμπλοκή στο Δομοκό σκοτώθηκε ο πρώτος αντάρτης Νίκος Λέβας (Κόλιας).

Η ένοπλη αντίσταση είναι πλέον η καλύτερη επιλογή για τους χωρικούς που εντάσσονταν μαζικά στον ΕΛΑΣ. Για να στηθεί και να οργανωθεί όμως ένας τέτοιος στρατός εκτός απ τη θέληση, το όραμα και την ικανότητα, χρειαζόταν αυστηρότητα και σιδερένια πειθαρχία. Πρέπει να υπάρχουν όρια και κανονισμοί. Έτσι ήταν ανελέητος με τους ληστές και τους προδότες. Εναντίον της ληστείας και της προδοσίας πολεμούσε. Έφτιαξε ένα αντάρτικο με ήθος και αρχές. Σεβασμός στη ζωή και την περιουσία του άλλου. Δεν μπορείς εσύ ο ίδιος να κλέψεις όταν προσπαθείς να εξαλείψεις την κλεψιά. Δεν μπορείς να βιάσεις όταν αγωνίζεσαι για την καταστολή της βίας. Ναι ο Άρης ήταν σκληρός. Τιμωρούσε τις παρατυπίες που θα μπορούσαν να τινάξουν στον αέρα όλη αυτή την προσπάθεια. Πιο σκληρός όμως ήταν με τον εαυτό του. Τιμωρούσε το φταίχτη τον παραβάτη ενώ παράλληλα έκλαιγε το φίλο, το σύντροφο. Ο Άρης εφάρμοζε του Κολοκοτρώνη το φωτιά και τσεκούρι στους προδότες.

Η εκτέλεση του Μαραθέα συνεργάτη των γερμανών και η απαγωγή του γιου του περιγράφτηκαν με τα πιο μελανά χρώματα στις εφημερίδες της εποχής και για πολλούς που ήδη ανησυχούσαν με την παρουσία του Άρη το είδαν ως κατάλληλη αφορμή για δυσφήμιση του αντάρτικου και αντικατάστασή του πρώτου καπετάνιου.

Άλλωστε μέσα σε συνθήκες κατοχής, πείνας και ένοπλου αγώνα, θα ήταν ψέμμα να πει κανείς πως δεν υπήρξαν και υπερβολές. Θα ήταν όμως σίγουρα ιστορικά απαράδεκτη υπερβολή η αναγωγή τους σε κανόνα με σκοπό τη δυσφήμιση, την αναίρεση ή υποτίμηση του δίκαιου αγώνα και των θυσιών του ΕΛΑΣ και του αρχηγού του.

Γιατί ο ΕΛΑΣ δεν ήταν μόνο ο Άρης ήταν και όλοι οι σπουδαίοι άνθρωποι που τον αποτελούσαν, οι απλοί αντάρτες και οι καπεταναίοι, ο Ερμής, ο Νικηφόρος, ο Διαμαντής, ο Περικλής και τόσοι άλλοι. Όλοι εκείνοι που βγήκαν στο βουνό, στους κινδύνους, τις κακουχίες, την πείνα, το κρύο ,τις σφαίρες ρισκάροντας καθημερινά τη ζωή τους. Και όλοι αυτοί οι σπουδαίοι είχαν ένα σπουδαίο πρώτο καπετάνιο στον οποίο ήταν αφοσιωμένοι.

Όλα αυτά όμως ανησύχησαν την Αθήνα. Έτσι η Κ.Ε. του ΚΚΕ θα στείλει στη Ρούμελη τον Καπετάν Λευτεριά ως πολιτικό επίτροπο του Αρχηγείου Ανταρτών Λαμίας για να τον αντικαταστήσει. Ο Λευτεριάς όμως είδε ένα οργανωμένο αντάρτικο με έναν ικανό καπετάνιο και δεν του ανέφερε ποτέ τη δυσπιστία της Αθήνας.

Στα Ρυκά της Γκιώνας ο Άρης με τους αντάρτες του κατάφεραν να κυκλώσουν, ν’ αφοπλίσουν και να αιχμαλωτίσουν με αιφνιδιασμό ένα ιταλικό τμήμα. Ήταν η πρώτη σύγκρουση των ανταρτών του ΕΛΑΣ με οργανωμένο τμήμα του στρατού των κατακτητών. Μια μάχη που σημάδεψε το πέρασμα του αντάρτικου από το στάδιο της ιδεολογικής προετοιμασίας στο στάδιο της ένοπλης αντίστασης.

Εκτός από τους Ιταλούς όμως είχαν ν' αντιμετωπίσουν και τη Χωροφυλακή. Αφού αφόπλισαν τη Χωροφυλακή στην Υπάτη, κατέλαβαν χωρίς δυσκολία τον Σταθμό Χωροφυλακής Κρικέλλου.

Ο Άρης αφού πήρε τον οπλισμό και τα πυρομαχικά κατέστρεψε το αρχείο με τους «φακελωμένους» αριστερούς. Στα Φουρνά κατέλαβαν τη Χωροφυλακή, κατέστρεψαν το αρχείο και ανέστειλαν τη λειτουργία του Πταισματοδικείου.

Η παρουσία του παλιού κράτους ήταν πια τυπική. Είναι η πρώτη Ελεύθερη Ελλάδα των Βουνών.

Το βρετανικόΣτρατηγείο Μέσης Ανατολής, με οργανωμένο κατασκοπευτικό δίκτυο στην Ελλάδα, αποφάσισε πριν από τη μάχη του Ελ Αλαμέιν να κοπεί η ελληνική αρτηρία ανεφοδιασμού του Ρόμελ. Απόγευμα της 28ης Σεπτεμβρίου 1942(λίγες μέρες μετά τη νίκη στα Ρικά και ένα μήνα πριν τη μάχη του Κρικέλλου) τρία αεροπλάνα με δώδεκα σαμποτέρ και 150 κιλά εκρηκτικά απογειώθηκαν από το αγγλοκρατούμενο Κάιρο με προορισμό τη Ρούμελη.

Αρχηγός της επιχείρησης «Χάρλινγκ» ήταν ο συνταγματάρχης Μηχανικού Εντι Μάγερς, υπαρχηγός ο ταγματάρχης Κρις Γουντχάουζ και υπεύθυνος για τα εκρηκτικά ο υπολοχαγός Τομ Μπαρνς. Σκοπός της αποστολής ήταν η ανατίναξη μίας από τις τρεις γέφυρες της Φθιώτιδας. Του Ασωπού, της Παπαδιάς ή του Γοργοπόταμου.

Τα αεροπλάνα φτάνοντας στη Ρούμελη δεν αναγνώρισαν τα οπτικά σήματα και επέστρεψαν. Στην επόμενη προσπάθεια τα αεροπλάνα με τον Μάγερς και τον Γουντχάουζ έφτασαν στις Καρούτες. Ο Μάγερς έστειλε τον Γούντχάουζ στον Βάλτο να βρει τον Ζέρβα, αφού αυτό το αντάρτικο ήξεραν οι Βρετανοί.

Παράλληλα μαθαίνει τη δράση του Άρη και τις νίκες του ΕΛΑΣ θέλησε και τη δική του συνεργασία. Ο Γουντχάουζ συναντήθηκε στα Βρουβιανά με την ηγεσία του ΕΔΕΣ. Όμως απογοητεύτηκε βλέποντας τους αντάρτες του ΕΔΕΣ και αμφέβαλε για το κατά πόσον θα μπορούσαν να συμμετέχουν επιτυχημένα στην ανατίναξη της γέφυρας. Εδώ ακούστηκε ίσως η πιο ανθρώπινη φράση του Ζέρβα "Η εμφάνιση δεν κάνει τους αγωνιστές. Τους αγωνιστές τους κάνει η ψυχή". Ο Ζέρβας βέβαια δέχτηκε την αποστολή στοχεύοντας βέβαια και στην υλική στήριξη των συμμάχων.

Το τελευταίο αεροπλάνο με τον Θέμη Μαρίνο φτάνοντας στις 27 Οκτωβρίου έπεσε σε ιταλικά πυρά. Από μηχανής θεός ο καπετάν Νικηφόρος με τους αντάρτες του, που επιτέθηκαν στους Ιταλούς δίνοντας χρόνο στην αποστολή να διαφύγει. Κάτω απ αυτές τις συνθήκες γίνεται η μάχη του Κρικέλλου.

28η προς 29 Οκτωβρίου 1942 με χαρακτηριστικό της μάχης το γεγονός ότι οι παρόντες Βρετανοί αξιωματικοί που σχεδίαζαν την ανατίναξη της γέφυρας είδαν από κοντά την τακτική και την αποτελεσματικότητα των όπλων των ανταρτών συμμάχων τους

Οι Ιταλοί είχαν στρατοπεδεύσει στην Αγία Παρασκευή στο ψηλότερο σημείο του χωριού. Ο Άρης χώρισε το τμήμα του σε ομάδες. Μια ομάδα με το Νικηφόρο στους Αγίους Θεοδώρους για να εμποδίσει ενδεχόμενη βοήθεια , μια με το Σαξωνή. Έτσι ένα τμήμα θα εξασφάλιζε τα νώτα των ανταρτών εμποδίζοντας την επέμβαση της ιταλικής φάλαγγας στη μάχη ενώ οι υπόλοιποι θα χτυπούσαν την οπισθοφυλακή. Η μάχη στην Κουφόβρυση ήταν σκληρή. Στα πρώτα λεπτά της μάχης έπεσε νεκρός ο Σαξωνής. Λέγεται ότι έπεσε καταλάθος από σφαίρα αντάρτη. Μια λάθος κίνηση από μια λάθος στολή. Οι Ιταλοί παραδόθηκαν. Η φάλαγγα των ανταρτών μπήκε στο Κρίκελλο με τους αιχμάλωτους Ιταλούς και το νεκρό αντάρτη το Δημήτρη Σαξωνή απ τα Μάρμαρα που κηδεύτηκε με αντάρτικες τιμές στην Αγία Παρασκευή. Οι Κρικελλώτες με επικεφαλής το παπά Κρικέλλα πήγαν θα θάψουν τους νεκρούς Ιταλούς της μάχης αφού σύμφωνα με τους άγραφους νόμους οι νεκροί δεν πρέπει να μένουν άταφοι. Έπεσαν όμως σε ιταλική ενέδρα. Τους συνέλαβαν και τους βασάνισαν.

Ο Μάγερς, που ήδη είχε προσεγγίσει τον Ζέρβα, κατάλαβε ότι χρειαζόταν ο Άρης για την επιτυχία του σαμποτάζ.

Τη νύχτα της 13ης Νοεμβρίου έγινε στη Βίνιανη η ιστορική συνάντηση Άρη και Ζέρβα. Δυο διαφορετικοί κόσμοι που κατάφεραν να συνεργαστούν για μία και μοναδική φορά. Ο Άρης ήταν επιφυλακτικός με τον Ζέρβα και έβλεπε τους Αγγλους απ την πρώτη στιγμή ως πράκτορες που στόχευαν στη διάσπαση και διάλυση του αντάρτικου. Αυτό το είχε πει στον Τραχήλη από την πρώτη τους γνωριμία στη σπηλιά λίγο πριν την είσοδο στη Δομνίστα. Η αριθμητική υπεροχή του ΕΛΑΣ ήταν αναμφισβήτητη, οι αντάρτες ήταν σκληραγωγημένοι, ήξεραν από ανταρτοπόλεμο, αλλά κυρίως είχαν εντυπωσιακή συνοχή και άξιο καπετάνιο.

Η απόφαση πάρθηκε. Οι άλλες στρατηγικής σημασίας γέφυρες, ελέγχονταν από τους Γερμανούς. Στόχος λοιπόν η ελεγχόμενη από τους Ιταλούς γέφυρα του Γοργόποταμου. Ο Άρης ήξερε καλά και την περιοχή και τον αντίπαλο.

Στα βάθρα της γέφυρας γράφεται η πιο ένδοξη σελίδα του αντάρτικου. «Χωρίς Ζέρβα δεν γινόταν αλλά χωρίς Άρη δεν πετύχαινε» είπε ο Γουντχάουζ. Ο Ζέρβας δέχτηκε όμως το παράσημο, ενώ ο Άρης ζήτησε όπλα και ρουχισμό για τους αντάρτες του. Αυτή ήταν και η διαφορά τους. Ο Άρης δε ζήτησε ποτέ αμοιβή επειδή έκανε το χρέος του απέναντι στην πατρίδα του.

Ο Άρης αν και δεν ήταν στρατιωτικός διατύπωσε το σχέδιο επίθεσης και το υπαγόρευσε στον Κωστούλα Αγραφιώτη. Μια ιστορική διαταγή με όλες τις λεπτομέρειες που διδασκόταν για πολλά χρόνια στη Σχολή Ευελπίδων ως υπόδειγμα διαταγής επιχείρησης.

Την υπονόμευση ανέλαβαν Άγγλοι υπό τον Μάγερς. Ορίστηκε γενική εφεδρεία από ομάδα τριάντα ΕΛΑΣιτών, με αρχηγό τον Νικηφόρο, που όμως θεώρησε την εφεδρεία υποβιβασμό. Λίγο αργότερα η εφεδρεία θα έσωζε την επιχείρηση.

Το σφύριγμα-σύνθημα ακούστηκε. Το μεγάλο μπαμ ήταν γεγονός. Ήταν 1.30 π.μ. Είχε πέσει το ένα τόξο της γέφυρας. Επρεπε να γίνει και δεύτερη έκρηξη ώστε τα εκρηκτικά να τοποθετηθούν και στις ράγες. Το τρένο πλησίαζε. Σε λίγα λεπτά ακούστηκαν ξανά τα διακεκομμένα σφυρίγματα. Το τρένο εμφανίστηκε. Ήταν 2.21 π.μ. Η δεύτερη έκρηξη ήταν πολύ ισχυρότερη. Τα τόξα καταστράφηκαν. Το τρομερό μπουμπουνητό έγινε τραγούδι.

Το «Καπετάνιε, τελειώσαμε...» που είπε ο Νικηφόρος ήταν σίγουρα το ωραιότερο «τελειώσαμε» της ελληνικής ιστορίας. Τρεις πράσινες φωτοβολίδες στον ουρανό. Οι σάλπιγγες δηλώνουν αποχώρηση.

Η μάχη του Ελ Αλαμέιν είχε τελειώσει βέβαια, αλλά οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να καθηλώσουν μεραρχίες που θα τους χρησίμευαν σε άλλα μέτωπα. Κυρίως όμως ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων βγάζοντας χιλιάδες στο βουνό.

Το γεφύρι, που ένωσε τους Ελληνες για πρώτη και τελευταία φορά, γκρεμίστηκε γράφοντας την πιο μεγάλη και ένδοξη σελίδα της Εθνικής Αντίστασης. Οι εξελίξεις βέβαια δικαίωσαν τις αρχικές επιφυλάξεις του Άρη για τους Άγγλους. Οι αντιστασιακές οργανώσεις άρχισαν λίγο αργότερα έναν αγώνα αλληλοεξόντωσης που με τη «βοήθεια» των συμμάχων οδήγησε στα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο.

Η ανακοίνωση στις εφημερίδες μιλούσε για συμμορία που ανατίναξε τη γέφυρα, επικηρύσσοντας τον Ζέρβα για 100.000.000 δρχ. Το αναφέρθηκε στη σπουδαία προσφορά του Ζέρβα και των ανταρτών του. Ο ΕΛΑΣ και ο Άρης δεν υπήρχαν πουθενά και η παραχάραξη της Ιστορίας ξεκινούσε το δικό της μεγάλο ταξίδι.

Το «παράσημο» στους πρωταγωνιστές εκείνης της νύχτας από το ελληνικό κράτος ήταν μια μήνυση για φθορά ξένης περιουσίας και μια αμνήστευση από την κυβέρνηση Σοφούλη. Στη συνείδηση του κόσμου ο Γοργοπόταμος έγινε συνώνυμο της Εθνικής Αντίστασης.

Απ το ξεκίνημα στη Δομνίστα έχουν πέράσει μόλις μερικοί μήνες. Τα μεγέθη όμως είχαν πια αλλάξει και η ομάδα του Άρη αριθμούσε περίπου 300 αντάρτες. Οι Ιταλοί συνέλαβαν ομήρους απ΄το Μικρό και το Μεγάλο Χωριό. Ο ΕΛΑΣ στήνει ενέδρα στο σωστό σημείο με πρόβλεψη πλαγιοφυλακών. Μια μάχη υπόδειγμα αντάρτικης τακτικής. Έτσι με το που μπήκαν οι Ιταλοί στο χωριό δέχθηκαν τα πυρά που μπορεί να μην ήταν πολλά ήταν όμως οργανωμένα ενώ πολυβόλα χτυπούσαν παράλληλα απ το Μεγάλο Χωριό. Πρώτος σκοτώθηκε ο Ιταλός Διοικητής και ακολούθησαν 70 ακόμα. Απ την πλευρά των ανταρτών σκοτώθηκε ο 16χρονος Κλέαρχος(Κώστας Μπίρτσας). Την ίδια ώρα στη χαράδρα που είχαν καταφύγει πολλοί κάτοικοι η Ναυσικά έγραφε το τραγούδι του Άρη, ένα μικρό ποίημα που μελοποιήθηκε από δυο νέους του χωριού τον Πολύζο και το Γιαννακόπουλο. Ο Αλέκος Ξένος έγραψε τη μουσική σε παρτιτούρα και το τραγούδι στόμα με στόμα κυκλοφόρησε σε όλα τα χωριά.

Ο Μελετζής έχει ήδη ανέβει στη Ρούμελη και αποτυπώνει με το φακό του κομμάτια της Ιστορίας. Ανυπομονούσε για τη στιγμή που θα γνώριζε τον πρώτο καπετάνιο. Θα τον γνωρίσει ένα μεσημέρι στη Βίνιανη. Από κείνη τη συνάντηση έχουμε την πιο κλασική φωτογραφία που παρουσιάζει τον Άρη με το μαύρο σκούφο, τα φυσεκλίκια, το πέτσινο κοντομάνικο αμπέχωνο και το χρυσό σπαθάκι στα αριστερά (λάφυρο της μάχης του Μικρού Χωριού). Ο Μελετζής αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο τα μάτια και το βλέμμα του Άρη.

Μια μέρα πηγαίνοντας προς τη Χρύσω βλέπει το Γιολδάση να φωτογραφίζει τον Άρη στο άλογο και τους φωτογραφίζει κι εκείνος. Είναι μια ακόμα χαρακτηριστική φωτογραφία η μοναδική ίσως που ένας φωτογράφος φωτογραφίζει έναν άλλο φωτογράφο την ώρα του έργου του και ειδικά όταν το αποτέλεσμα αυτής της φωτογραφίας είναι μια απ τις πιο χαρακτηριστικές φωτογραφίες όχι μόνο του πρώτου καπετάνιου του ΕΛΑΣ αλλά και του αντάρτικου. Γιατί στο αντάρτικο υπήρχαν και φωτογράφοι και ζωγράφοι και μουσικοί. Οι άνθρωποι δεν πολεμούν μόνο με τουφέκι και η ιστορία δε γράφεται μόνο στα πεδία των μαχών.

Έτσι ξεκίνησε ο πρώτος καπετάνιος τη μεγαλειώδη εποποιία στα βουνά της Ρούμελης. Χωρίς λίρες και παράσημα. Με όπλο το όραμά του, την πίστη των ανταρτών του και την αγάπη του κόσμου των βουνών.

Τον πραγματικό Άρη τον γνώρισαν μόνο οι αντάρτες του. «Πολλούς θα χουμε πάντα… ο ένας θα μας λείπει». Ο ένας που περίμενε πρώτα να φάνε οι υπόλοιποι και μετά εκείνος. Αυτός που κατάφερε από τρεις εθελοντές να δημιουργήσει τον πιο αξιόμαχο στρατό.

Τα γεγονότα τρέχουν. Η Χρύσω, το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, η σύσκεψη της Πλάκας, η ΠΕΕΑ, η κυβέρνηση του Βουνού, το δράμα της ΕΚΚΑ και του αρχηγού της. Ο Άρης θα σταλεί στην Πελοπόννησο του αλληλοσπαραγμού. Υποβιβασμός ή σκόπιμη απόπειρα εξόντωσης; Ακολουθεί ο Λίβανος, η Καζέρτα, ο αποκλεισμός του από την Αθήνα της Απελευθέρωσης. Απαγορεύθηκε στον ΕΛΑΣ να περάσει τα όρια της Αττικής. Στην περίφημη σύσκεψη των καπεταναίων στη Λαμία θα φανεί και η οριστική διαφωνία του με το κόμμα.

Ακολουθεί η Βάρκιζα. Ο αγώνας, οι θυσίες, το αίμα, οι ψυχές των αγωνιστών στοιβάχτηκαν στον σωρό με τα όπλα. Αγανάκτηση; Προδοσία; Πικρία; Απογοήτευση; Όλα αυτά μαζί. Ο Άρης υπέγραψε. Υπέγραψε για να σταματήσει η αιματοχυσία, υπέγραψε γιατί ήταν εντολή. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του κόσμου που οι νικητές παρέδωσαν τα όπλα στους ηττημένους.Το περίφημο "Ραντεβού στα γουναράδικα" που είχε προβλέψει ο Άρης βρισκόταν προ των πυλών. Ο Μάο Τσε Τουνγκ είχε πει πως ήταν η μόνη νικηφόρα επανάσταση που παρέδωσε την εξουσία. Από τότε κανένα ένοπλο κίνημα σε ολόκληρο τον κόσμο δε δέχτηκε να αφοπλιστεί χωρίς να εξασφαλίσει γενική αμνηστία.

Τα δάκρυα των γενειοφόρων ανταρτών απέδειξαν τι ακριβώς έγινε εκείνη τη μαύρη Δευτέρα της Ιστορίας. Ο Άρης ξεκίνησε μόνος του αυτή τη φορά χωρίς σημαίες και εισόδους στα χωριά. Για την «απειθαρχία» του αυτή ξεκίνησε ο απηνής διωγμός του από το αγγλοστήριχτο μεταβαρκιζιανό καθεστώς, ο παλιός «φίλος» ο Ζαχαριάδης, που ο Άρης τον είχε βοηθήσει να δραπετεύσει, τον αποκήρυξε, ενώ το επίσημο κόμμα που τόσο πιστά υπηρέτησε τον διέγραψε. Η αποκήρυξη και διαγραφή του Άρη από το ΚΚΕ στηρίζεται στο ότι ο Άρης είχε παραβιάσει την κομματική πειθαρχία. Δε μέτρησε τίποτα άλλο.

Η αποδοχή όμως του Άρη απ τους ανθρώπους των βουνών είχε ταράξει το κλίμα ήδη απ το 1942. Έτσι απλά του προσέθεταν κι άλλες κατηγορίες. Ο μιζέριας, ο δηλωσίας, ο μέθυσος. Ναι, του άρεσε το δυνατό τσίπουρο αλλά το άντεχε. Ποτέ κανένας δεν τον είδε μεθυσμένο.

Μόνος και προδομένος θα ξεκινήσει την τελευταία του πορεία από την Καληβρύση της Καστοριάς προς τη Μεσούντα. Ούτε νερό ούτε ψωμί στον Άρη ήταν η επίσημη εντολή. Ο Άρης έπρεπε να βγει απ τη μέση. Εκεί, στο φαράγγι του Φάγγου, θα γραφτεί το τέλος. Μια σφαίρα του πιστολιού στον κρόταφο σφράγισε το τέλος του απελευθερωτικού αγώνα. Ήταν 16 Ιουνίου 1945 ημέρα Σάββατο. Κανένας δεν τον νίκησε, κανένας δεν είχε την ικανοποίηση ότι τον σκότωσε. Έφυγε μόνος του. Ο Άρης αυτοκτόνησε… πολύ βολικό για πολλούς. Όταν σου έχουν κλείσει όλους τους δρόμους και σε έχουν οδηγήσει σ' αυτή την επιλογή, αυτό λέγεται αυτοκτονία ή πολιτική δολοφονία; Κανιβαλικές οι τυμπανοκρουσίες για το μεγάλο κατόρθωμα. Τα κεφάλια στο φανοστάτη ήταν μια κίνηση που έδειχνε ότι κάποιους τους φόβιζε ακόμα και νεκρός. Τη μέρα που το ραδιόφωνο μετέδιδε την είδηση του θανάτου του Άρη ο Ριζοσπάστης δημοσίευε τη διαγραφή του απ το κόμμα. Μόνο ο απλός λαός τον στήριξε που δεν ήξερε από μισαλλοδοξίες και πολιτικές σκοπιμότητες.

Ο Άρης δεν κυνηγήθηκε μόνο από τη Δεξιά αλλά κι από την Αριστερά. Όχι μόνο γιατί τον διέγραψαν απ’ το κόμμα. Όταν ο Νικηφόρος εξέδωσε το Χρονικό του Γοργοποτάμου, αποκαθιστώντας την αλήθεια, έγινε δικαστική δίωξη εις βάρος του γιατί τόλμησε να εξάρει την προσωπικότητα και τα στρατιωτικάς αρετάς του Άρη. Ο Νικηφόρος βέβαια απαλλάχτηκε με βούλευμα αλλά η γραμμή ήταν μία. Ο Άρης σιγά σιγά να ξεχαστεί. Ο Άρης όμως δεν υπήρξε μια φυσιογνωμία που θα μπορούσε να σβήσει και να ξεχαστεί. Είναι το σύμβολο μιας δρακογενιάς που πέρασε δια πυρός και σιδήρου ένα διαχρονικό πρότυπο αυτοθυσίας που ήξερε καλά απ την αρχή ότι θα πλήρωνε με τον εφιάλτη την απειροελάχιστη πιθανότητα της πραγματοποίησης αυτού του απίθανου οράματος. Ένας ρομαντικός επαναστάτης που πίστευε σε μια καλύτερη ζωή ρισκάροντας γι’ αυτό την ίδια του τη ζωή.

71 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ με τα δακρυσμένα μάτια. Ίσως τους ήρωες τους καταξιώνει ο θάνατος και τους δικαιώνει ο χρόνος. Εκεί, στον φανοστάτη της πλατείας των Τρικάλων, η Ελλάδα που δεν προσέφερε εκδικήθηκε με τον πιο φρικτό τρόπο την Ελλάδα που πολέμησε.

Και είμαστε εδώ 74 χρόνια μετά από εκείνη την Κυριακή στη Δομνίστα. Λένε ότι τα μίση και τα πάθη έχουν καταλαγιάσει, το κόμμα τον… «αποκατέστησε» μερικώς και η αναφορά του στα σχολικά βιβλία περιορίζεται ακόμα σε μισή πρόταση. Όχι τα μίση και τα πάθη δεν έχουν καταλαγιάσει. Ίσως γιατί οι άνθρωποι μπορεί να πεθαίνουν αλλά η Ιστορία που έχουν γράψει αφήνει ανεξίτηλες τις μνήμες… Και οι μνήμες δεν πονάνε μόνο. Ταράζουν και συνειδήσεις. Και αν όντως ισχύει αυτό που λένε κάποιοι παλιοί ότι αν σκύψεις στο χώμα ακούς το ποδοβολητό των αλόγων του αυτό κάποιους τους φοβίζει μέχρι και σήμερα. "Με τον Άρη ακόμα και τα άψυχα των βουνών αφυπνίζονταν για να μας συμπαρασταθούν" είχε πει ο Νικηφόρος. Κι όταν έμψυχα και άψυχα είναι με το μέρος σου λογικό είναι κάποιοι να ταράζονται στο άκουσμα του ονόματος και μόνο.

Κατερίνα Μπαλκούρα

Πηγή : evrytanika.gr