Μακεδόνας που λατρεύτηκε σαν θεός

ΟΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ ΜΕ ΤΗ ΣΑΡΚΟΦΑΓΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Παγκόσμιο θαυμασμό και ενδιαφέρον προκαλούν οι νέες αποκαλύψεις στον λόφο Καστά σχετικά με την ύπαρξη κιβωτιόσχημου τάφου και την εύρεση σκελετού, πιθανότατα θνητού που λατρεύτηκε ως θεός. Η ανασκαφική ομάδα, έπειτα από δύο εβδομάδες πυρετωδών εργασιών κατάφεραν να εισέλθουν στον υπόγειο χώρο του τρίτου θαλάμου, καταφέρνοντας να λύσουν -σε βάθος 9 μέτρων- το μυστικό της κρύπτης.

Η ώρα της αλήθειας πλησιάζει για την αποκάλυψη του νεκρού της ΑμφίποληςΤα στοιχεία που παρουσιάζουν οι αρχαιολόγοι αφήνουν ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα για την ταυτότητα του νεκρού, ο οποίος ετάφη στο μνημείο για το οποίο χρησιμοποιήθηκε η μεγαλύτερη ποσότητα μαρμάρου στη Μακεδονία. Η αγωνία μεγαλώνει περισσότερο μετά και τις δηλώσεις της επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, Κατερίνας Περιστέρη, καθώς η ίδια θεωρεί ότι ο τάφος ανήκει σε επιφανή Μακεδόνα στρατιωτικό, πιθανότατα στρατηγό, τηρώντας αποστάσεις όμως από την άποψη ότι πρόκειται για τον Μέγα Αλέξανδρο.

Εύλογα προκύπτει το εξής ερώτημα: Ποιος θα μπορούσε να είναι ο ήρωας τον οποίο θα λάτρευαν τόσο πολύ εκείνη την εποχή ώστε να του φτιάξουν και να του αφιερώσουν ένα τόσο εντυπωσιακό και ιδιαίτερα δαπανηρό μνημείο; Βεβαίως, η μη ανακάλυψη (προς το παρόν) χρυσών στεφανιών, νομισμάτων ή άλλων αμύθητης αξίας θησαυρών, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τάφος έχει συληθεί και πιθανότατα όχι μια φορά.

Η ώρα της αλήθειας πλησιάζει για την αποκάλυψη του νεκρού της Αμφίπολης, μέσα από τον σκελετό που βρέθηκε στον κιβωτόσχημο τάφο. Το πρώτο βήμα για την ταυτοποίηση αυτή θα είναι η ανθρωπολογική μελέτη. Στη συνέχεια θα γίνει ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα 14 που θα αποκαλύψει, κατά προσέγγιση, πόσο έζησε ο νεκρός, ωστόσο η ανάλυση αρχαίου DNA πιθανότατα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί σε εξειδικευμένα εργαστήρια του εξωτερικού.

Αίσθηση, πάντως, προκαλεί η εκπληκτική ομοιότητα των ευρημάτων- που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας από τον λόφο Καστά της Αμφίπολης- με τη «σαρκοφάγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου» στη Σιδώνα.

(Αριστερά η σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και δεξιά αυτά τα οποία βρέθηκαν στην Αμφίπολη)

Η σαρκοφάγος του Αλεξάνδρου αποτελεί το σπουδαιότερο έκθεμα του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κωνσταντινούπολης. Βρέθηκε στον τελευταίο από τους επτά νεκρικούς θαλάμους στη βασιλική νεκρόπολη της Σιδώνας στη Φοινίκη (σημερινός Λίβανος) στο τέλος του 19ου αιώνα, όταν η περιοχή αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τον Οσμάν Χαμντί, ιδρυτή και διευθυντή του Αρχαιολογικού Μουσείου Κωνσταντινούπολης.

Η νεκρόπολη ανήκε στους βασιλείς της πόλης και χρησιμοποιήθηκε για τη ταφή τους από τα μέσα του 5ου αιώνα μέχρι και τον ύστερο 4ο αιώνα π.Χ.

Η σαρκοφάγος είναι πιθανό να φτιάχτηκε για τον Αβδαλώνυμο, τελευταίο βασιλιά της Σιδώνας, που ενθρονίστηκε από τον Αλέξανδρο μετά τη μάχη της Ισσού (333π.Χ.) και κυβέρνησε έως τον θάνατό του, το 331 π.Χ. Κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο, από Έλληνα καλλιτέχνη προφανώς, όταν ακόμη ο Αβδαλώνυμος ήταν εν ζωή, ανάμεσα στο 325 και το 311 π.Χ.

Η παρουσία αετωμάτων, ακρωτηρίων και υδρορροών στο κάλυμμα της σαρκοφάγου παραπέμπει σε αρχαίο ελληνικό ναό. Η κορυφή της στέγης διακοσμείται με γυναικεία κεφάλια. Στις πλευρές της, αλλά και στα αετώματα, φέρει ανάγλυφες παραστάσεις με μάχες και κυνήγια, γεμάτες μορφές με περσικά ενδύματα και μορφές που είναι είτε Μακεδόνες είτε άνδρες άλλων ελληνικών πόλεων. Μερικοί από τους τελευταίους φορούν κοντό χιτώνα και φέρουν οπλισμό, ενώ άλλοι είναι γυμνοί.

Η κύρια σκηνή της σαρκοφάγου θεωρείται το κυνήγι λιονταριού στη μία μακριά πλευρά, στο οποίο συμμετέχουν ο Αβδαλώνυμος, ο Αλέξανδρος, αλλά και ο Ηφαιστίωνας, ο στενός σύντροφος του Αλεξάνδρου. Ο σκοπός αυτής της παράστασης ήταν να ενισχύσει τη βασιλική εικόνα του Αβδαλώνυμου, καθώς τον παρουσιάζει να ασχολείται με το κυνήγι, ένα κατεξοχήν άθλημα βασιλέων, και μάλιστα συντροφιά με τον κατακτητή, που είχε γίνει ο Μέγας Βασιλεύς της Ασίας.

(Σαρκοφάγος του Αλεξάνδρου-Πάνω δεξιά διακρίνεται και λιοντάρι)

(Οστέινα και γυάλινα διακοσμητικά στοιχεία φερέτρου που βρέθηκαν στον τάφο της Αμφίπολης) 

Μεγαλοπρέπεια…

Το ταφικό μνημείο ήταν ιδιαίτερα ακριβό και γι' αυτό πιθανότατα πρόκειται για δημόσιο έργο. Ένα έργο που κατασκευάστηκε προκειμένου να αφιερωθεί σε έναν σπουδαίο άνδρα της εποχής. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης η συνολική περιγραφή που κάνει η ανασκαφική ομάδα στον τάφο για να δείξει το μεγαλείο του τονίζοντας ότι χρησιμοποιήθηκε η μεγαλύτερη ποσότητα μαρμάρου στη Μακεδονία. Μαζί με τα άλλα ευρήματα (Σφίγγες, Καρυάτιδες κ.λπ.), το ύψος του τάφου (33 μέτρα) και φυσικά το λιοντάρι, δείχνουν ότι πρόκειται για μια πρωτοφανή κατασκευή.

Σημαντική είναι επίσης και η εύρεση κομματιών από τον περίβολο του τάφου, που αποκαλύφθηκαν με την απομάκρυνση των νερών της λίμνης Κερκίνης.

Περιστέρη: «Η περίβολος κρύβει μυστικά και εκπλήξεις»

«Η ανασκαφή στον λόφο Καστά ολοκληρώθηκε με τον καλύτερο επιστημονικό τρόπο, έχουμε έναν καταπληκτικό τάφο. Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους συνεργάτες που έδωσαν την ψυχή τους γι αυτή την ανασκαφή, από το υπουργείο Πολιτισμού μέχρι και τον τελευταίο εργαζόμενο και πέρα από αυτό θέλω να ευχαριστήσω τον πρύτανη του ΑΠΘ, που ήρθε στην ομάδα μας και τον Γρηγόρη Τσόκα για να συνεχίσουμε τον αγώνα και τη δουλειά μας στον Τύμβο. Η ανασκαφή δεν έχει σταματήσει, θα συνεχίσουμε γιατί ακόμη η περίβολος μας διαφυλάσσει πολλά μυστικά», δήλωσε η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.

Από την πλευρά της, η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ανέφερε ότι «με την αποκάλυψη του κιβωτιόσχημου τάφου και του σκελετού του νεκρού ολοκληρώνεται η φάση αυτή της αρχαιολογικής έρευνας. Υπολείπονται πολλά να γίνουν για το συνολικό μνημείο το οποίο καλύπτει ο τύμβος Καστά. Είμαστε πραγματικά ευτυχείς που ένα τόσο σημαντικό μνημείο προστίθεται στο παζλ της ιστορίας και της αρχαιολογίας της περιοχής. Είναι πολύ σημαντικό για την περιοχή που ένα τέτοιο εύρημα, ένα τόσο σημαντικό μνημείο έρχεται να συνδεθεί με όλα τα άλλα πλούσια ευρήματα της περιοχής, αποτελώντας και συμπληρώνοντας ένα πολύ σημαντικό αναπτυξιακό πόρο για το σύνολο της Μακεδονίας και της χώρας».

Η ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού:

Σε βάθος 1,60μ. από τους σωζόμενους λίθους του δαπέδου, αποκαλύφθηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος, κατασκευασμένος από πωρόλιθους, καθώς και σκελετός κάποιου θνητού της εποχής, στον οποίον αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές ως θεού.

Ο τάφος στην Αμφίπολη

Αποκαλύφθηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος, κατασκευασμένος από πωρόλιθους, καθώς και σκελετόςΟι εξωτερικές διαστάσεις του τάφου είναι μήκους 3,23μ., πλάτους 1,56μ. και σωζόμενου ύψους 1 μ. Ωστόσο, βρέθηκαν, κατά την ανασκαφή, ορθοστάτες από την ανωδομή του τάφου, που μας επιτρέπουν να θεωρήσουμε ότι το ύψος του έφθανε τουλάχιστον το 1,80μ.

Εντός του τάφου δημιουργήθηκε μια επιμήκης βάθυνση πλάτους 0,54μ. και μήκους 2,35μ.

Πρόκειται για τη θέση στην οποία τοποθετήθηκε ξύλινο φέρετρο. Βρέθηκαν, διάσπαρτα, σιδερένια και χάλκινα καρφιά, καθώς και οστέινα και γυάλινα διακοσμητικά στοιχεία του φερέτρου.

Οστέινα και γυάλινα διακοσμητικά στοιχεία του φερέτρου που βρέθηκαν εντός του τάφου

Επισημαίνεται ότι το συνολικό ύψος του τρίτου θαλάμου από την κορυφή της θόλου έως τον πυθμένα του τάφου είναι 8,90μ.

Εντός του τάφου βρέθηκε ο σκελετός του νεκρού. Είναι προφανές ότι το ανθρωπολογικό υλικό θα εξεταστεί από ειδικούς επιστήμονες. Είναι, εξίσου, προφανές ότι θα γίνουν όλες οι έρευνες τις οποίες απαιτεί η σύγχρονη επιστήμη.

Το ταφικό συγκρότημα στον λόφο Καστά είναι ένα δημόσιο έργο, που για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε η μεγαλύτερη ποσότητα μαρμάρου που έχει ποτέ χρησιμοποιηθεί στη Μακεδονία. Να σας θυμίσω τα στοιχεία της μοναδικότητάς του: τύμβος ύψους 33μ. και επ᾽ αυτού το βάθρο με το υπερμέγεθες λιοντάρι, συνολικού ύψους 15,84. Οι σφίγγες, οι καρυάτιδες και το υπέροχο ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, αλλά και τα μαρμάρινα ζωγραφισμένα επιστύλια, τα οποία, αυτήν τη στιγμή, συντηρούνται στο εργαστήριο του Μουσείου Αμφίπολης. Επισημαίνεται το πρωτοφανές ύψος του συνόλου της κατασκευής.

Επομένως, αυτό το μνημείο αποτελεί μοναδική και πρωτότυπη σύνθεση ποικίλων χαρακτηριστικών.

Πιθανότατα, πρόκειται για μνημείο αφηρωισμένου νεκρού, δηλαδή θνητού στον οποίον αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές από την κοινωνία της εποχής του. Ο νεκρός ήταν εξέχουσα προσωπικότητα, καθώς μόνον έτσι εξηγείται η κατασκευή αυτού του μοναδικού ταφικού συγκροτήματος.

Προκειμένου να δρομολογηθούν οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου, μελετώνται συστηματικά τα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία έχουν ταυτιστεί και αποδοθεί στον περίβολο. Πρόκειται για 500 περίπου μαρμάρινα μέλη, που βρίσκονται στη γύρω περιοχή, εκεί όπου σήμερα είναι τοποθετημένο το λιοντάρι, ενώ καθώς αποσύρθηκαν, προ ολίγων ημερών, τα νερά της λίμνης Κερκίνης, αποκαλύφθηκαν περισσότερα από εκατό μέλη του περιβόλου, όπως γείσα, ορθοστάτες και στέψεις. Είχαν μεταφερθεί το 1936 από την Ούλεν, η οποία είχε αναλάβει την κατασκευή του φράγματος της Κερκίνης.

Στο πλαίσιο των αρχαιολογικών ερευνών στον τύμβο έγινε έλεγχος και δειγματοληψία των ιζημάτων, εσωτερικά και εξωτερικά του τάφου, όπως και γεωτρητικός έλεγχος του υπεδάφους του, ώστε να διαπιστωθεί το γεωλογικό υπόβαθρο. Τα ιζήματα αποτελούνται από εναλλαγές άμμου και μάργας, λιμναίας προέλευσης.

Για τις επόμενες ημέρες προβλέπεται η ολοκλήρωση του κοσκινίσματος των χωμάτων, η ολοκλήρωση των υποστυλωτικών εργασιών και η συνέχιση των εργασιών συντήρησης στο μνημείο, αλλά και των ευρημάτων στο εργαστήριο του Μουσείου της Αμφίπολης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συντήρηση των τμημάτων του ελλείποντος μέρους του ψηφιδωτού.

Σχέδιο του Υπουργείου Πολιτισμού

Γεωφυσικές διασκοπήσεις

1. Η γεωφυσική διασκόπηση θα γίνει από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ειδικότερα από το εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής, το οποίο διευθύνεται από τον καθηγητή Γρηγόρη Τσόκα, έπειτα από πρόταση του πρυτάνεως καθηγητή Περικλή Μήτκα. Σημειώνεται ότι το ΑΠΘ έθεσε στη διάθεση του Υπουργείου Πολιτισμού όχι μόνον την τεχνογνωσία του αλλά και πόρους του πανεπιστημίου.

2. Για τη διερεύνηση του τύμβου Καστά θα χρησιμοποιηθεί, κυρίως, η μέθοδος της ηλεκτρικής τομογραφίας, στην ανάπτυξη της οποίας έχει συμβάλει καθοριστικά το συγκεκριμένο εργαστήριο. Η μέθοδος συνίσταται στην ηλεκτρική απεικόνιση του υπεδάφους, παρόμοια με την ιατρική τομογραφία. Έχει, δε, αποδώσει σε εξερεύνηση άλλων τύμβων (π.χ. Απολλωνία, Κιλκίς, Βεργίνα, Αργολίδα κ.α).

Συνέντευξη Τύπου και νέα ενημέρωση

Στις 22 Νοεμβρίου, ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Κ. Τασούλας θα δώσει συνέντευξη στο Μουσείο της Αμφίπολης, στις 13.00, σχετικά με τα ευρήματα και την επόμενη φάση των εργασιών στον τύμβο Καστά.

Στις 29 Νοεμβρίου, ημέρα Σάββατο και ώρα 11.00, θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της ανασκαφικής περιόδου στον λόφο Καστά, από την έφορο Αρχαιοτήτων Σερρών Κ. Περιστέρη και τους συνεργάτες της, στην Αθήνα, στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού.

Παγκόσμιος θαυμασμός για την Αμφίπολη

«Ο σκελετός θα μπορούσε να λύσει το αίνιγμα του αρχαίου ελληνικού τάφου», αναφέρει η Washington Post, προβάλλοντας ανταπόκριση του ειδησεογραφικού πρακτορείου Assosciated Press.

Η ιστοσελίδα του αμερικανικού τηλεοπτικού δικτύου ABC προβάλλει επίσης το θέμα με τον ίδιο τίτλο, για το ενδεχόμενο ο σκελετός «να λύσει το αίνιγμα» της Αμφίπολης. Όπως σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ο σκελετός θα μπορούσε να βοηθήσει τους αρχαιολόγους να λύσουν το αίνιγμα για το ποιος θάφτηκε στο μεγαλειώδη τάφο, γύρω στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., στο λυκόφως της βασιλείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Στα δημοσιεύματα υπογραμμίζεται και ότι ο Μέγας Αλέξανδρος θάφτηκε στην Αίγυπτο, αλλά ο τάφος του δεν έχει εντοπιστεί.

Το θέμα του Euronews έχει τίτλο «Ελλάδα: Τάφος και σκελετός ανακαλύφθηκαν στην αρχαία Αμφίπολη».

Το άρθρο του BBC έχει τίτλο «Σκελετός από την εποχή του Αλεξάνδρου βρέθηκε στον τάφο της Αμφίπολης στην Ελλάδα».

Το άρθρο του Reuters έχει τίτλο «Σκελετικά υπολείμματα βρέθηκαν σε τάφο από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου».

Επιμέλεια : Χρήστος Μαζάνης-Φίλιππος Καραμέτος

 Πηγή : zougla.gr