Κάλεσμα στο σκεπτόμενο διαδίκτυο για τη δημιουργία του πρώτου σοβαρού πόλου της δημοσιογραφίας των πολιτών

Πολύ χάρηκα που ξεκινάει η προσπάθεια για την δημιουργία ενός πόλου δημοσιογραφίας των πολιτών, μια ιδέα που έχει τις ρίζες της στο 2008 και το κάλεσμα για την ανάπτυξη ενός δικτύου δημοσιογραφίας των πολιτών η οποία τότε δεν έδωσε τους αναμενόμενους καρπούς λόγω της ανομοιογένειας των συμμετεχόντων αλλά και του επείγοντος των περιστάσεων. Έπειτα νομίζω πως ήταν λάθος τελικά η αρχική ιδέα. Δεν μπορείς να “κουρδίσεις” το δίκτυο ώστε να συμπεριφερθεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο.

 Το δίκτυο είναι ανοικτό – άρα οι δομές του είναι εκτεθειμένες σε κάθε μορφής πίεση που εμποδίζουν την οργανωμένη (έστω και μερική) στράτευση. Αν το 08 το ζητούμενο ήταν η συστράτευση για την αποκατάσταση της αλήθειας, σήμερα νομίζω πως είναι η οργανικότητα. Το δίκτυο υπάρχει με η χωρίς τη δική μας προσπάθεια να οργανωθεί. Αποτελείται από πρόσωπα και σχέσεις μεταξύ προσώπων, οργανώσεις πολιτικές η κοινωνικές, ομαδικές προσπάθειες στο διαδίκτυο και τα έντυπα, σχέσεις με μεγαλύτερες δομές εξουσίας (ηγεμονικούς και αντι-ηγεμονικούς κάθετους μηχανισμούς) στην περιφέρεια των οποίων αναπτύσσεται και σε σχέση με τις οποίες αλληλεπιδρά. Το δίκτυο ορίζεται από τις συντεταγμένες της θέσης του στην κοινωνική δομή, της πολιτικής οπτικής των μελών του και της διακριτής κουλτούρας που αναπτύσσει στην εποχή του

. Πάλλεται και αντηχεί το λόγο μας απέναντι στην εξουσία. Η αντήχηση και ο παλμός εξαρτώνται από τις εσωτερικές αντιφάσεις του δικτύου, έτσι άλλοτε σβήνουν εντός του κι άλλοτε το υπερβαίνουν και γεμίζουν το διαδίκτυο με το μήνυμα του. Από την άλλη πλευρά, όσο πιο πυκνό γίνεται το πλέγμα του δικτύου – κάθε κόμβος που προστίθεται – τόσο πιο πολύ συναντά αντιστάσεις το μήνυμα της εξουσίας κατά τη μετάδοση του. Το ’08 ήμασταν μόνο μια “πρωτοπορία” που προσπαθούσε να χακέψει (και το έκανε επιτυχώς) τον ηγεμονικό λόγο. Δεν ήταν σαφές όμως πως από εκεί θα μπορούσαμε να πάμε σε οτιδήποτε μεγαλύτερο, είτε ενδυναμώνοντας εναλλακτικές πολιτικές δυνάμεις, η δημιουργώντας πιο μόνιμες δομές.

 Σήμερα είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα. Στο ρήγμα που δημιουργήθηκε τότε, μια πλειάδα πρωτοβουλιών στο διαδίκτυο και την κοινωνία δημιουργούν ένα περιβάλλον που πλαισιώνει τον πόλο αλλά μπορεί και να επηρεαστεί από αυτόν. Κινήματα όπως το “Δεν πληρώνω” κι οι αγανακτισμένοι, κάποια συνδικάτα, blogs όπως ο Παραλληλογράφος, πρωτοβουλίες όπως το debtocracy και τόσα άλλα δημιουργούν ένα χώρο εντός του οποίου διαμορφώνονται οι κοινότητες μας και σχηματίζεται ο αντι-ηγεμονικός μας λόγος. Η οργανική σχέση ανάμεσα σε όλες αυτές τις προσπάθειες τόσο για την διαφύλαξη, τον εμπλουτισμό και την επέκταση του λόγου αυτού, όσο και για το αντίκρυσμα του στις κοινότητες μας (φαντασιακές, δυνητικές ή σωματοποιημένες) είναι νομίζω το ζητούμενο της περιόδου

. Πολλά θα ήθελα να γράψω ακόμα, όμως θα σταματήσω εδώ επισημαίνοντας ίσως μόνο δυο στοιχεία που ελπίζω να είναι χρήσιμα στην κουβέντα σας, αφού δεν μπορώ να παραβρεθώ. Αντι-ιεραρχικότητα: Είναι μια από τις μεγάλες κληρονομιές της προηγούμενης τριετίας. Δεν σημαίνει πως βρήκαμε τον τρόπο να αντικαταστήσουμε τις ιεραρχικές δομές με άλλες πιο άμεσες, αλλά ότι επαναπροσδιορίζεται σήμερα η σχέση μας μαζί τους. Ας συνηθίσουν οι αντιπρόσωποι πως δεν είναι μόνιμοι και πως δεν θα κεφαλαιοποιούν τη λειτουργία του δικτύου γιατί αυτή στηρίζεται στον λόγο. Η ανακλητότητα τους δεν θα είναι μια δυνητική πράξη, την οποία θα μπορούν να αποφύγουν εκμεταλλευόμενοι τη συσσώρευση που έχουν επιτύχει, αλλά κουλτούρα αμφισβήτησης για την ενδυνάμωση του “λόγου” ο οποίος συνέχει και εγγυάται το δίκτυο. 

Η πραγματική ισότητα ανάμεσα σε αυτόν που βάζει ένα μικρό πετραδάκι κι αυτόν που αντιπροσωπεύει όλους μας, είναι σήμερα αναπόδραστη συνθήκη στη μάχη με τις δυνάμεις που επιχειρούν να κυριαρχήσουν επάνω μας. Αυτή η αντι-ιεραρχικότητα διευκολύνεται από την τεχνολογία αλλά δεν συνιστά τεχνολογική ερώτηση. Πολλοί δε, μιλούν στο όνομα της αντι-ιεραρχικότητας αλλά στην πραγματικότητα την αναπαράγουν. Η έννοια της αντιπροσώπευσης έχει αλλάξει. Κοινότητα: Ακριβώς επειδή δεν αλλάζουν οι σχέσεις αλλά επαναπροσδιορίζονται πρέπει να δούμε πόσο “οριζόντιες” και πόσο “κάθετες” είναι οι πρωτοβουλίες μας. Ο “πόλος” συνιστά κοινότητα στην βάση της κοινωνικής δομής και θα πρέπει να κάνει ορατή αυτή του την ταυτότητα. Με απλά λόγια δεν φτάνει να σχολιάζει κανείς τις πράξεις της εξουσίας, ή να μεταφέρει εικόνες από συμβάντα στο δημόσιο χώρο, αλλά να προσφέρει υπηρεσία στην κοινότητα και να συνδιαμορφώνει το λόγο της. 

 Θέλω να κλείσω αυτό το μεγάλο σχόλιο (να με συγχωρείτε κιόλας) με δυο τρείς ιδέες για την δημοσιογραφία των πολιτών και πως διεκπαιρεώνεται: 1. Παραδεδομένες πρακτικές -hashtag: είτε πρόκειται για πληροφορίες από τρίτους, η για δική μας παραγωγή, έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμος τρόπος για τη συλλογή, επεξεργασία, φιλτράρισμα και διασπορά ειδήσεων. Θα πρέπει να γίνει πιο καλά κατανοητή η λειτουργία του και να προταθούν νέες μέθοδοι πάνω στην υπάρχουσα εμπειρία -ρεπορτάζ από πολίτες δημοσιογράφους: υπάρχουν πολλοί πια που ξέρουν πως να πάρουν μια κάμερα η μια φωτογραφική μηχανή και να βγουν στο δρόμο και ακόμα περισσότεροι που έχουν αναπτύξει το αντανακλαστικό να σηκώνουν την κάμερα του κινητού τους και να καταγράφουν μια είδηση ή να την μεταδίδουν, όμως αυτό δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη συστηματική παραγωγή ειδήσεων από επαγγελματίες δημοσιογράφους.

 Αυτό με τη σειρά του βάζει τρία ζητήματα: Την σχέση με τον επαγγελματισμό, την σχέση με τους επαγγελματίες, την οργάνωση αυτής της δραστηριότητας (είτε πριν, είτε μετά). Εδώ νομίζω πως πρέπει να πάρουμε το μάθημα των Αρη Χατζηστεφάνου και Κατερίνας Κιτίδη και να μην αποφύγουμε την συζήτηση περί τα οικονομικά αυτής της ιστορίας. Το ίδιο το radiobubble άλλωστε στηρίζεται στην οικονομική επένδυση κάποιων ανθρώπων. Σχέσεις με εφημερίδες, όπως η Ελευθεροτυπία, ή η Αυγή, το Πριν, η Βαβυλωνία και τόσοι άλλοι, ακόμα η δυνατότητα ανάληψης ολοκληρωμένων δημοσιογραφικών πρωτοβουλιών πρέπει να είναι στη ατζέντα. Και βεβαίως πρέπει να αξιοποιηθούν τα μαθήματα απο τα wiki, storify κλπ. -Ζητήματα πλαισίου και ταυτότητας: Κάθε Μέσο ενημέρωσης είναι ένας κόσμος.

 Δεν είναι ίδια η Ελλάδα της Ελευθεροτυπίας και της Καθημερινής. Δεν διαβάζονται τα συστατικά της με τον ίδιο τρόπο. Το ερώτημα στην περίπτωση του δικτύου είναι πως η ταυτότητα του είναι ανοικτή σε πλείστες όσες διερμηνεύσεις και όχι σταθερή, όπως στην περίπτωση των κλειστών μηχανισμών των media. Πως λοιπόν μπορούν οι τοπικές αφηγήσεις μας να μπουν σε κριτικό πλαίσιο και πως τοπικοποιούνται οι κριτικές μας αναλύσεις; Εδώ μπαίνει το ζήτημα του λόγου που αναφέρω πιο πάνω, ο οποίος κατασκευάζει την αλήθεια του με βασικό κριτήριο τη θέση του στην κοινωνική δομή, την πολιτική του θέση και την κουλτούρα που αναπτύσσει. Πάνω στην αδυναμία ικανοποιητικών απαντήσεων (μέχρι στιγμής) αυτών των ερωτήσεων, πατάει ο κατακερματισμός και η απομόνωση που επικρατεί σήμερα στο διαδίκτυο

. Τείνουμε να βλέπουμε ένα καθρέφτη της φαντασίας μας για τον κόσμο αντί να επικοινωνούμε με άλλες οπτικές και πρακτικές. Αυτό μετριάζεται από το φαινόμενο της δικτύωσης και την μεταφορά μηνυμάτων μεταξύ διαφορετικών κύκλων φαντασιώσεων, όμως όσο διευρύνονται αυτοί οι κύκλοι τόσο κατακερματίζονται κιόλας με αποτέλεσμα το φαινόμενο της δικτύωσης να είναι όλο και πιο ελεγχόμενο. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις μηχανές προπαγάνδας να ξαναεπιβληθούν στο δημόσιο λόγο με νέο τρόπο, όπως άλλωστε είδαμε να συμβαίνει στην περίπτωση της πρόσφατης επέμβασης στη Λιβύη, όπου το skynews πήρε τη σκυτάλη από τους μπλόγκερ της εξέγερσης της Αιγύπτου και το Al Jazeera. Χρειαζόμαστε συγκεντρωτικά μέσα ή αλλιώς ισχυρούς πόλους. Δεν θα γράψω περισσότερα – ήδη σας κούρασα – η συζήτηση αυτή δεν τελειώνει. Αντιθέτως διευρύνεται διαρκώς. Καλη επιτυχία την Πέμπτη και count me in έστω και από μακριά 

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ GR