Χιλιάδες ήρωες του '40 άταφοι στα βουνά της Αλβανίας

Εφυγαν με ένα όνειρο: Να διώξουν τους κατακτητές της Ελλάδας. Αμούστακα παιδιά, με τα κλαμένα μάτια της μάνας τους καρφωμένα πάνω τους. Νέοι που ήθελαν να ζήσουν, να κάνουν οικογένεια, να σπουδάσουν, να μεγαλώσουν, να γεράσουν. Ανδρες που δεν πρόλαβαν να χαρούν το γαμήλιο γλέντι και την αγκαλιά της αγαπημένης τους.


Αψήφησαν τα πάντα. Τις κακουχίες, τον κίνδυνο, τον ίδιο τον θάνατο. Κάθε σπιθαμή γης από την Πρεμετή μέχρι την Κλεισούρα και από το Αργυρόκαστρο μέχρι το Τεπελένι είναι σπαρμένη με τα κόκκαλά τους. Περίπου 8.000 Ελληνες νεκροί εύζωνες, τόσοι είναι οι καταγεγραμμένοι στα επίσημα έγγραφα του στρατού, παραμένουν άταφοι, εγκαταλειμμένοι από το 1940, 71 χρόνια μετά την ηρωική τους θυσία, στο αλβανικό μέτωπο.

Ο Αγαθοκλής Παναγούλιας του Προκόπη είχε την τύχη να ξαναδεί τον πατέρα του μετά τον πόλεμο του '40. Ο Προκόπης Παναγούλιας έζησε 188 ημέρες φρίκης, ταλαιπωρίας, πείνας και τρόμου στα ελληνο-αλβανικά βουνά και γύρισε με τα πόδια στην Ολυμπία, όπου και συνέχισε τη ζωή του μέχρι τα 88 του χρόνια.

Κάποιοι συμπολεμιστές του στο μέτωπο όμως, άφησαν την τελευταία τους πνοή στα κακοτράχαλα βουνά της Αλβανίας, σε κάμπους, σε ερημιές και στις αυλές νοσοκομείων και εκκλησιών που για πολλά χρόνια παρέμεναν κλειστές λόγω του τότε καθεστώτος.

Μιλώντας στην «Espresso», o κ. Παναγούλιας δηλώνει ένας απλός προσκυνητής που το μόνο που θέλει είναι να αποδώσει φόρο τιμής σε εκείνους που «το 1940 πάλεψαν, όχι μόνο με τον εχθρό, αλλά και με έναν φοβερότερο αντίπαλο, τα κρυοπαγήματα. Πολέμησαν χωρίς επαρκή εφόδια, χωρίς αεροπορική υποστήριξη και χωρίς οδικά δίκτυα που θα τους εξασφάλιζαν τον ανεφοδιασμό».

Ομως, κάθε χρόνο, από το 1992 τέτοια εποχή κάποιοι σε αυτά τα μέρη θυμούνται τους νεκρούς. Τότε αρχίζουν και οι διαπρααγματεύσεις με την Ελλάδα, με στόχο να κατασκευαστούν νεκροταφεία για τους πεσόντες του ελληνοϊταλικού πολέμου. Ταυτόχρονα επισκευάζεται το νεκροταφείο του Βουλιαρατίου που τίθεται υπό την αιγίδα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας.

Την ίδια περίοδο ο Αγαθοκλής Παναγούλιας αναζητάει τι απέγιναν οι συμπατριώτες του που πολέμησαν στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Επισκέπτεται ξανά και ξανά την Αλβανία, συλλέγοντας πληροφορίες για όσους περισσότερους μπορεί.

Περπατά βήμα - βήμα στα χώματα που πολέμησαν οι ήρωες του ‘40. Σήμερα πια, γνωρίζει με κάθε λεπτομέρεια τη βιογραφία κάθε ενός ξεχωριστά.

Την 28η Οκτωβρίου του 2002 για πρώτη φορά ο κ. Παναγούλιας, αφού έχει βρει δεκάδες συγγενείς πεσόντων από όλη την Ελλάδα, ταξιδεύει μαζί τους στο Βουλιαράτι. Η υποδοχή που τους επιφυλάσσουν οι κάτοικοι είναι συγκινητική. Μπροστά στους τάφους των δικών τους οι συγγενείς μοιάζουν να απελευθερώνουν κρυμμένα συναισθήματα επτά ολόκληρων δεκαετιών.

Το βιβλίο του με τίτλο «Οσοι δεν γύρισαν από το μέτωπο», το οποίο διανέμει δωρεάν σε σχολεία, συλλόγους, δημόσιες βιβλιοθήκες και σε συγγενείς των πεσόντων, ο κ. Παναγούλιας μας παραδίδει μια σημαντική ιστορική έρευνα.


Η ανενεργή συμφωνία και τα άδεια μνήματα

Οπως μάθαμε από τον κ. Παναγούλια, το 1962 οι Ιταλοί πήραν τους δικούς τους νεκρούς από ολόκληρη την Αλβανία και από κάποιο χωράφι έξω από το Τεπελένι. Η Ελλάδα, σε αντίθεση με τη Γερμανία και τη Βρετανία που διατηρούν μικρά νεκροταφεία μέσα στα Τίρανα, ζητάει εκτός από το Βουλιαράτι τουλάχιστον άλλα δύο νεκροταφεία.

Ενα από αυτά βρίσκεται κοντά στα περιβόητα στενά της Κλεισούρας. Ετοιμο μεν, άδειο δε. Παρ’ ότι η κοινή συμφωνία Ελλάδας και Αλβανίας, Ν. 3782/7.8.2009 (ΦΕΚ 135Α') έχει επικυρωθεί και από τις δύο πλευρές, έχουν περάσει μήνες και δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμη.

Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί ή εντοπιστεί περίπου 2.800 τάφοι Ελλήνων πεσόντων και τα οστά έχουν μεταφερθεί στα πλησιέστερα νεκροταφεία ή τις εκκλησίες. Σε πολλές εκκλησίες οι νάρθηκες των εκκλησιών και οι γυναικωνίτες φιλοξενούν οστά Ελλήνων πεσόντων ενώ αναζητούνται περίπου 5.200.


ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ

Ζητήσαμε από τον αρχιπλοίαρχο ε.α. Αντώνη Κακαρά, γνωστό για το συγγραφικό του έργο, αλλά και για τη στρατιωτική του δράση, την άποψή του για τους πεσόντες του ‘40, την οποία και παραθέτουμε:

Πώς να εκφραστεί σήμερα κανείς για τη γενιά εκείνη που ορθώθηκε και πολέμησε όχι μόνο για τα σύνορα, μα και τ' άλλα χώματα τ' αδούλωτα, και για την τιμή του λαού μας, για τις μνήμες μας, τη δικαίωση όσων πίστευαν και πιστεύουν πως η σπιθαμή γης που υπερασπίστηκαν άξιζε τη θυσία τους στον αιώνα των αιώνων.

Πώς να πει κανείς σε εκείνους που πρόσφεραν τη ζωή τους ότι σήμερα, δύο γενιές μετά το δικό τους μεγαλείο, θα βρίσκονταν δημόσιοι λειτουργοί αυτουνού εδώ του τόπου να εκφραστούν περιφρονητικά και απαξιωτικά για όσους πιστεύουν πως αξίζει να πολεμά κανείς για την πατρίδα, αξίζει η σπιθαμή της γης τη θυσία, αξίζει να την υπερασπιζόμαστε τη βραχονησίδα που κινδυνεύει;

Πώς να δικαιολογηθούμε σε εκείνους που τα κόκαλά τους μείνανε χρόνια πολλά στις πλαγιές αζήτητα από το κράτος και τους αρχόντους μας;

Να πούμε τουλάχιστον στα παιδιά μας και τα δικά τους παιδιά πως οφείλουμε στους αγωνιστές κάθε αγώνα για την πατρίδα τα πάντα και πάνω απ' όλα τον σεβασμό στα λείψανα των νεκρών, όπως ακριβώς έκανε ο Αγαθοκλής Παναγούλιας που όλο σεβασμό και δέος έψαξε και τα απόθεσε στην Πρεμετή για τιμή και προσκύνηση.

Α. Κακαράς, αρχιπλοίαρχος ε.α., μέλος ΚΕΘΑ

Espressonews.gr