Πιο άγρια και από τον Καραβάτζιο: Η ζωγράφος που εκδικήθηκε τον βιασμό της στον καμβά

Αποτύπωσε τις τραγικές στιγμές του μυθιστορηματικού βίου της στους πίνακες της μέσα από βίαιες βιβλικές σκηνές.

Αυτά ήταν τα έργα της: Μία κραυγή για την καταπίεση των γυναικών της εποχής της, μία φωνή διαμαρτυρίας για τον βιασμό της. Άλλωστε, το διασημότερο έργο της «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη» είναι ένας πίνακας αιματηρής αγωνίας και φρίκης.

Με αφορμή την έκθεση «Beyond Caravaggio» * (Πέρα από τον Καραβάτζιο) που διοργανώνεται στη National Gallery του Λονδίνου, 12 Οκτωβρίου 2016 - 15 Ιανουαρίου 2017, την πρώτη μεγάλη έκθεση στη Βρετανία, με θέμα την επιρροή του Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζο, του μεγαλοφυούς Ιταλού ζωγράφου, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία μόλις 39 ετών, ο Guardian θυμίζει τη ζωή και το έργο της.

Και παράλληλα, θέτει το ερώτημα γιατί παραγνωρίστηκε: Επί αιώνες τα έργα της Τζεντιλέσκι αποδίδονταν σε άλλους ζωγράφους, ακόμη και στον πατέρα της Οράτιο.

Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για τη ρωμαλέα ζωγράφο με τη διοργάνωση μεγάλων εκθέσεων, πρώτα στην Ιταλία και μετά στις ΗΠΑ.

Η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι, η διασημότερη ζωγράφος του μπαρόκ ήταν μία από τις πιο ευφυείς καλλιτέχνες της «σχολής» Καραβάτζιο.

Υπήρξε μία θαρραλέα γυναίκα που αγωνίστηκε με τον λόγο και τα έργα της ενάντια στην ανδρική βία -κυρίαρχη πρακτική στον κόσμο που έζησε- μία καλλιτέχνις που, όπως έδειξε ο χρόνος, άφησε ανεξίτηλο στίγμα σε μία εποχή κατά την οποία οι συντεχνίες και οι ακαδημίες ήταν για τις γυναίκες κλειστές.

Η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι κατάφερε κάτι που καμία άλλη δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την εποχή της Αναγέννησης και του Μπαρόκ: Όπως αιώνες αργότερα, έκαναν η Φρίντα Κάλο, η Λουίζ Μπουρζουά ή, η Τρέισι Έμιν, έβαλε τη ζωή της στην τέχνη της.

Τα έργα της είναι αυταπόδεικτα αυτοβιογραφικά.

Στον άγριο κόσμο της Τέχνης στη Ρώμη του Καραβάτζιο, οι άνδρες καλλιτέχνες ήταν πλούσιοι, αλαζόνες και μπορούσαν να κάνουν σχεδόν ο,τιδήποτε τους έκανε κέφι. Η Αρτεμισία πιθανώς είχε συναντήσει τον Καραβάτζιο πολλές φορές ως παιδί, ίσως μάλιστα, να την είχε ενθαρρύνει να ζωγραφίσει. Άλλωστε, υπήρξε στενός φίλος του πατέρα της.

Όμως, η ζωή για μία γυναίκα, παρότι ο πατέρας της είχε φιλοδοξίες για την εξόχως ταλαντούχα κόρη του (ακόμη και το κλασικό όνομα της φανερώνει τη διάθεση του), ήταν διαφορετική.

Η Αρτεμισία γεννήθηκε στη Ρώμη στις 8 Ιουλίου 1593.

Κόρη του ζωγράφου Οράτσιο Τζεντιλέσκι, μαθήτευσε μαζί με τα αδέλφια της δίπλα στον πατέρα της και το 1610, σε ηλικία μόλις 17 ετών, ζωγράφισε το πρώτο και περίφημο έργο της «Η Σωσσάννα και οι πρεσβύτεροι» (όπου δύο γέροι ηδονοβλεψίες κατασκοπεύουν μία νεαρή γυναίκα που παίρνει το λουτρό της).

Η Αρτεμισία είχε χάσει την μητέρα της στην τρυφερή ηλικία των 12 ετών και μεγάλωνε σε ένα σκληρό, συχνά βίαιο οικογενειακό περιβάλλον, όπου επιπροσθέτως σπανίως της επιτρεπόταν να βγαίνει από το σπίτι.

Το 1611 ο συνεργάτης του πατέρα της και δάσκαλος της στην προοπτική, ο 30χρονος ζωγράφος Αγκοστίνο Τάσι βίασε την Αρτεμισία, που τότε ήταν 18 χρονών.

Της υποσχέθηκε γάμο, ωστόσο η υπόσχεση δεν εκπληρώθηκε και, εννέα μήνες μετά τον βιασμό, ο πατέρας Τζεντιλέσκι άσκησε δίωξη κατά του Τάσι ο οποίος, ύστερα από δίκη επτά μηνών, αφέθηκε ελεύθερος. Ήταν προστατευόμενος του Πάπα, συνεργαζόταν με τον Οράτιο σε τοιχογραφίες στο παπικό Παλάτσο Κιρινάλε.

Τα ξεχασμένα σήμερα έργα του, είχαν την εποχή εκείνη αξιολογηθεί διαφορετικά. «Ο Τάσι είναι ο μόνος από τους καλλιτέχνες που ποτέ δεν με απογοήτευσε», είχε δηλώσει ο Πάπας Ιννοκέντιος Χ, παρότι ο Τάσι είχε ρεκόρ βίαιων εγκλημάτων και είχε περάσει ένα διάστημα στη φυλακή.

Η δίκη ήταν πρώτη είδηση στη Ρώμη και έκανε διάσημη την Αρτεμισία, αλλά με τον δυσάρεστο τρόπο.

Ήταν πρωταγωνίστρια σε σκάνδαλο πρώτου μεγέθους.

Περιέργως πως, κάθε λέξη της πολύκροτης δικαστικής αυτής υπόθεσης επιβίωσε χάρη σε μια μεταγραφή η οποία ανοίγει ένα παράθυρο στις ζωές των καλλιτεχνών της εποχής του Καραβάτζιο. Στο 400 ετών έγγραφο που διασώζεται η Αρτεμισία μιλά με φωνή εύγλωττη, θαρραλέα, συναρπαστική.

Όταν έληξε η περιπέτεια, η Αρτεμισία παντρεύτηκε τον (μέτριο) ζωγράφο και μεγαλύτερο της σε ηλικία, Πιεραντόνιο Στιαττέζι - ο γάμος κανονίστηκε από τον πατέρα της- και εγκαταστάθηκε στη Φλωρεντία.

Στη συνέχεια, έγινε ζωγράφος της Αυλής, ευνοούμενη των Μεδίκων και το 1614 η πρώτη γυναίκα - μέλος της Accademia delle Arti del Disegno.

Ήταν η χρυσή περίοδος για τη ζωή και την τέχνη της: Στη Φλωρεντία γνώρισε τον Γαλιλαίο, αλλά και τον Φραντσέσκο Μαρία ντι Νικολό Μαρίνγκι, ο οποίος έγινε ισόβιος εραστής και οικονομικός υποστηρικτής της.

Ήταν η μοναδική γυναίκα ζωγράφος της εποχής που είχε δικό της μεγάλο ατελιέ με βοηθούς, όμως, ο τρόπος ζωής της δημιούργησε χρέη και το 1620 επέστρεψε στην Ρώμη. Ο γάμος της είχε λήξει προ πολλού.

Βεβαίως, ήταν διάσημη σε όλη την Ευρώπη.

Το 1630 εγκαταστάθηκε στη Νάπολη, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής της, εκτός από την περίοδο της παραμονής της στην Αγγλία, όταν συνεργάστηκε και πάλι με τον πατέρα της ο οποίος είχε γίνει ζωγράφος του Καρόλου Α΄ το 1638.

Ο Οράτσιο πέθανε έναν χρόνο αργότερα, το 1639 και η Αρτεμισία επέστρεψε στη Νάπολη.

Πέθανε το 1653 ή 1654.

Στους πίνακες της η Αρτεμισία έχει έναν άγριο ρεαλισμό που ακόμα και ο Καραβάτζιο δεν είχε τολμήσει: Θα χρειαστούν δύο γυναίκες για να σκοτώσουν αυτό το κτήνος, έλεγε για το έργο της «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη», που κατά πολλούς μαρτυρά την τραυματική εμπειρία του βιασμού της.

Ο εν λόγω πίνακας υπάρχει σε δύο εκδοχές: Η πρώτη εκδοχή του 1620 βρίσκεται στη Νάπολη και η δεύτερη εκδοχή που τη ζωγράφισε το 1621, στη Φλωρεντία.

* Πρωταγωνιστές της έκθεσης είναι οι Καραβατζίστι, οι ζωγράφοι που επηρεάστηκαν από το ύφος του Καραβάτζιο -μαθητές, αντιγραφείς, ανταγωνιστές, επίγονοι σε Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία, Ισπανία, Φλάνδρα- μεταξύ αυτών και η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι.

Πηγή : tvxs.gr