Η σιωπή του πνευματικού ανθρώπου είναι στάση ευθύνης

Από μικρός αναρρωτιόμουν για ποιο λόγο μεγάλοι δάσκαλοι της ανθρώπινης ιστορίας δεν έγραφαν, αλλά αντίθετα, όποιες έγγραφες μαρτυρίες απέμειναν ως κληρονομιά μας κατατέθηκαν από μαθητές τους. Και γιατί υπάρχουν ελάχιστα καταγεγραμμένα περιστατικά δημόσιου λόγου τους, ενώ οι περισσότερες μαρτυρίες αφορούν σε διδαχές τους σε μικρούς κύκλους μαθητών τους.

Η απάντηση που με ασφάλεια σήμερα, στην ηλικία που βρίσκομαι, μπορώ να δώσω, είναι επειδή ήταν πνευματικοί άνθρωποι.

Σήμερα, κάτι που ακούγεται πολύ συχνά είναι “πού βρίσκονται οι πνευματικοί άνθρωποι για να μιλήσουν με την κατάντια της Ελλάδας ή της ανθρωπότητας, όπως την αποκάλυψε η κρίση”;

Νιώθω λοιπόν ότι η απάντηση και σε αυτό το ερώτημα είναι η ίδια και προφανώς για τους ίδιους ακριβώς λόγους που και σε όλες τις φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας οι πνευματικοί άνθρωποι δημοσίως σιωπούσαν.

Η σιωπή του πνευματικού ανθρώπου δεν είναι ούτε στρατηγική, ούτε αλλαζονική, ούτε απαξιωτική και σίγουρα όχι αποτέλεσμα αδιαφορίας. Η σιωπή του είναι στάση ευθύνης.

Έχω περίπου εξήμισυ χρόνια εικονικής ζωής στο Facebook, εξήμισυ χρόνια αποκαλύψεων για τον τρόπο που το μελίσσι της ανθρωπότητας λειτουργεί. Σε αυτά τα χρόνια μας είδα να πολωνόμαστε, αλλά όχι πάντα με συνέπεια στους πόλους που πρεσβεύσαμε. Μας είδα να φανατιζόμαστε, αλλά όχι πάντα με επίγνωση του αντικειμένου του φανατισμού μας. Μας είδα να παρασυρόμαστε σε αντιπαραγωγικά παιχνίδια και να μας γίνονται εμμονή, καθώς και τη δυσκολία της αποτοξίνωσης όταν αυτά έκλεισαν για να αντικατασταθούν από κάποια άλλα. Μας είδα να είμαστε «διαφορετικοί μέσα» και «διαφορετικοί έξω». Και επίσης να «γινόμαστε έξω» όπως «είμαστε μέσα».

Έχω επίσης δει επαφές να μεταπηδούν από ιδεολογική τοποθέτηση σε ιδεολογική τοποθέτηση, πολλές φορές και στην αντιδιαμετρική, με μαθηματική προβλεψιμότητα και δύναμη την κίνηση του πλήθους. Να μοιράζονται αναρτήσεις ως δικές τους, ή και όχι ως δικές τους, αλλά να αυταξιώνονται. To viral έγινε η νέα παρέα. Έχω δει πρόσωπα να στηρίζουν causes, και το cause σήμερα έχει κάτι το φιλανθρωπικό, το ακτιβιστικό, την αγάπη στον άλλο σε βαθμό που θέλεις να του ανοίξεις τα μάτια, αλλά πώς να το καταφέρεις όταν ο άλλος είναι ο εχθρός που σε απειλεί και γι’ αυτό και μόνο έγινες ακτιβιστής, δείχνοντας με το δάχτυλο. Και λίγα χρόνια μετά, το viral, το share και το like έγιναν ανθρώπινες αλυσίδες στις πλατείες και τους δρόμους. Εφήμερες διαμαρτυρίες, όπως τα tantrums των δίχρονων, που μετά δεν τα θυμούνται, αλλά εκτονώνουν την αγανάκτηση που τους προκαλεί η αδυναμία να καταλάβουν. Η ανθρωπότητα λοιπόν είναι θορυβώδης, μεγαλόστομη και κυρίως ασυνεπής.

Παράλληλα, η κρίση ανέδειξε μια απίστευτη καταπάτηση κεκτημένων και δικαιωμάτων για την πλειονότητα των ανθρώπων. Ποια κεκτημένα, όμως και ποια δικαιώματα! Τί είχε κερδίσει ο καθένας από εμάς με τη σκληρή του δουλειά, την άκοπη φοίτησή του στη φιλοσοφία και την παιδεία της ανθρωπότητας; Ποιος αμφισβήτησε σκεπτόμενος «το σύστημα» που τους «καλούς καιρούς» υποδείκνυε ότι η ευκολία και η μη κερδισμένη ευμάρεια μας ανήκουν, όταν η φύση σε όλη την ιστορία της, και όχι στην περιορισμένη σε εύρος ανθρώπινη ιστορία μόνο, διέπεται ακριβώς από τον αντίθετο νόμο; Ξαφνικά όλοι άρχισαν να μυούνται στο “The Secret” και το Νόμο της Έλξης. 

Η δημοκρατία ενοχοποίησε την αριστοκρατία και η πολιτική υπόσταση του ανθρώπου από αριστοτελική και ουσιαστικότατη έννοια μετατράπηκε στη διαμαρτυρία του αδύνατου απέναντι στον παροδικά δυνατό. Μόνο που αν δεν «είσαι» δυνατός, αλλά απλά «έχεις» δύναμη, τίποτα δε σε διασφαλίζει. Άρα και αυτό είναι εφήμερο, η διαμαρτυρία είναι εφήμερη, ο τρέχων ορισμός της πολιτικής καθιστά την πολιτική εφήμερη. Οι άνθρωποι είναι εφήμεροι, γιατί δεν έχουν πίστη σε μια μεγάλη εικόνα που να αφορά τους ίδιους και γι’ αυτό το λόγο τους άλλους. Ναι, οι άνθρωποι είναι εφήμεροι και ασυνεπείς.

Από την άλλη, η πόλωση στο Facebook και στην κοινωνία δείχνει ότι από τους ανθρώπους λείπει η νοητική ενσυναίσθηση. Μπορεί ο νευροτυπικός μέσος όρος να αντιλαμβάνεται πώς νιώθει ο απέναντί του και αυτό να τον βοηθάει να συνδεθεί μαζί του στο κοινωνικό matrix. Δεν μπορεί όμως να τον μοιραστεί. Του είναι αδύνατο να «έρθει στη θέση του απέναντί του». Και έτσι φοβάται. Φοβάται ότι αν δεν επικρατήσει πρώτος, κάποιος θα του πάρει τη θέση. Και είναι ο φόβος που απορρέει από την άγνοια. Ζούμε με τους ανθρώπους, αλλά η σχέση μας μαζί τους δεν αποκτάει ανώτερο νόημα από το εγώ του καθένα ξεχωριστά. Παντρεύονται και κάνουν παιδιά. Και τα παιδιά θα τους κρατάν για πάντα ενωμένους, είτε είναι μαζί, είτε χωρίσουν. Το DNA τους θα συνυπάρχει καταδικασμένο στη συνύπαρξη για πάντα. Έτσι είναι και οι σχέσεις. 

Η σχέση έχει το δικό της DNA που κρατά φυλακισμένο το DNA όσων σχετίζονται. Κανείς όμως δε φροντίζει τη σχέση πιο πολύ από τον εαυτό του, γιατί κανείς δεν έχει πίστη στη σχέση μεγαλύτερη απ’ ό,τι στο φόβο του. Και μιλώντας για πίστη, μας λείπει, ναι μας λείπει η πίστη. Δεν είναι απαραίτητο να αποδωθεί στους ανθρώπους έλλειψη πίστης σε κάποιο Θεό, σε μια ιδέα, στον άνθρωπο γενικά ή στον εαυτό τους. Μας λείπει η πίστη στην πίστη. Γιατί είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να μας κρατήσει προσηλωμένους στη μεγάλη εικόνα της ανθρώπινης ύπαρξης, στο να μην περιμένουμε την απόδειξη στο πείραμα απαραιτήτως στη διάρκεια της δικής μας ζωής. Είναι αφόρητα ηδονιστική η προσμονή αυτή και συνήθως και ατελέσφορη. Ναι λοιπόν, οι άνθρωποι είμαστε εφήμεροι, ασυνεπείς, φοβισμένοι, άπιστοι ηδονιστές.

Και βλέποντας όλο αυτό το τελευταίο, μοιάζει με το πώς νιώθει και τί είναι κάθε ορφανό παιδί. Γιατί συναισθηματικά δεν μεγαλώνουμε ποτέ. Αποκτούμε εμπειρίες και γνώσεις αποσπασματικές που μας δίνουν την ψευδαίσθηση της ισχύος, και τότε νιώθουμε ότι τα δικαιούμαστε όλα. Χωρίς νοητική ενσυναίσθηση, και με απίστευτη αίσθηση υποστήριξης και δικαίωσης μέσα σε ένα όχλο που νιώθει κάτι παρόμοιο με εμάς. Και η ποσότητα μας δικαιώνει.

Οι πνευματικοί άνθρωποι αντίθετα ξέρουν ότι ποτέ δε γνωρίζουν αρκετά, ποτέ δεν δικαιούνται τίποτα χωρίς όρους, ποτέ δε σταματάνε να χρωστάν, να χρωστάν οτιδήποτε για το οποίο νιώθουν ευγνώμονες κάθε μέρα. Οι άνθρωποι, οι έχοντες τη δύναμη και την εξουσία, ακόμα και αν τους βλάψουν, είναι τυχαίοι, όσο και ο σεισμός, η πλημμύρα και ο πόλεμος που θα τους πάρει τα πάντα σε μια στιγμή. Αν ζήσουν όμως, δεν θα τους έχει πάρει τη δύναμη για επιβίωση, ανάκαμψη, αφομοίωση των νέων μαθημάτων που βρέθηκαν μπροστά τους.

Και ξέρουν ότι η αποδοχή και ο έλεγχος της μοναξιάς μας αποτελεί δικαίωμα και κεκτημένο που κερδίζεται με πολύ πόνο. Κι όπως όταν μεγαλώνεις παιδιά και ξέρεις ότι πρέπει να καούν για να μην πλησιάζουν με δική τους απόφαση, και όχι ακολουθώντας το φόβο του κανόνα, την εστία της κουζίνας, έτσι και εμείς θα κάνουμε το επόμενο μικρό μας βιωματικό άλμα με λίγο κάψιμο. Και έτσι, πονάνε, λυπούνται βαθειά, ελπίζουν και έχουν πίστη και δε μιλάνε γιατί δεν πρέπει να μιλήσουν. Απλά, πράττουν, προχωράνε, εργάζονται αδιάκοπα και άκοπα, λυπημένοι και γεμάτοι ελπίδα και πίστη.

Οι πνευματικοί άνθρωποι είναι συνεπείς, και χτίζουν τη συνέπειά τους πάνω σε ένα κώδικα ηθικής που είναι μεγαλύτερος από την ανθρωπότητα. Είναι εφήμεροι οι ίδιοι, αλλά βιώνουν το μη εφήμερο της ανθρωπότητας. Αλλά, ως διδάσκαλοι ξέρουν ότι το παιδί δε μαθαίνει με το δάχτυλο, αλλά βλέποντας και βιώνοντας τα παραδείγματά του. Δεν χάνουν χρόνο με αναποτελεσματικές και μακροσκελείς αποδείξεις. Βιώνουν υπομονετικά και με βαθειά λύπη και πολλή ελπίδα τη νομοτέλεια, ότι αν δεν καείς δεν προχωράς.

Οι πνευματικοί άνθρωποι, δεν είναι καν οι «άνθρωποι του πνεύματος». Δεν είναι οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες, οι ποιητές, οι συγγραφείς, οι πρόεδροι, οι ιερείς. Είναι πολλοί απ’αυτούς, αλλά ξέρω και έναν φούρναρη, ένα ράπτη, έναν οδοντίατρο, μια δασκάλα κομμωτικής και έναν μάγειρα. Είναι αυτοί που κοιτάν τη δουλειά τους στις μεγαλόσχημες καμπάνιες, που ταϊζουν αλλοδαπούς, ανάπηρους, ορφανούς χωρίς να ανήκουν σε οργανώσεις που διαφημίζονται στην τηλεόραση, είναι αυτοί που κάνουν δεύτερη δουλειά, ταπεινή δουλειά, και γι’ αυτό δεν προλαβαίνουν να μπουν σε ανθρώπινες αλυσίδες, είναι αυτοί που το δεκάευρο που θα πληρωθούν για το προϊόν τους του προσθέτουν και χαμόγελο, καλή κουβέντα και ευγνωμοσύνη που τους προτίμησες. 

Και ας βγουν στη σύνταξη στα 68, και όχι στα 50 που βγήκε μια άλλη κυρία που ξέρω που δούλευε στην τέως ΔΟΥ Νεαπόλεως και ενώ για να «φυλάξει τα πισινά της» όπως έλεγε, έτρεχε έναν 70χρονο από απρόθυμο υπάλληλο σε απρόθυμο υπάλληλο, του φωνάζει μπροστά μου και μπροστά σε άλλους 50, «καλά μαλάκας είσαι και ήρθες για ενημερότητα; Δεν βλέπεις ότι χρωστάς 200.000 Ευρώ;» για να της απαντήσει χαμηλόφωνα «τέλος πάντων, εγγυητής ήμουν σε καλό άνθρωπο που έμεινε ανάπηρος σε αυτοκινητικό, αλλά αυτό καταλαβαίνω ότι δεν σας ενδιαφέρει». Δεν έκανε ούτε γκριμάτσα η υπάλληλος της ΔΟΥ, δεν του εξήγησε τί μπορεί να κάνει, και αποκάλυψε παρανόμως προσωπικά δεδομένα μπροστά σε 50 παρευρισκόμενους χωρίς την παραμικρή τσίπα. Αυτή η κυρία, που τώρα είναι συνταξιούχος στα 50κάτι, βρέθηκε ξανά να μου κόβει το δρόμο ενώ οδηγούσα, σε ανθρώπινη αλυσίδα για τις μειώσεις των συντάξεων. Ο σίγουρα συνταξιούχος 70άρης δεν ήταν στην αλυσίδα, αλλά η ευγένειά του με έπεισε ότι ήταν πνευματικός άνθρωπος.

Δεν ξέρω, λοιπόν, αν τέτοιοι πνευματικοί άνθρωποι είναι ο Μίκης, η Χάρις, η Άλκηστις, ο Γαβράς, η Αρβελέρ, αν ήταν η Μελίνα, ή αν είναι η Δημουλά. Δεν τους γνωρίζω αρκετά, τους θεωρώ εμπνευσμένους δημιουργούς, με απήχηση, όπως το Μίλτο που κάποτε έκανε τον καλύτερο γύρο στη Νεάπολη, και τους είμαι ευγνώμων για την τέρψη που μου προσέφεραν τη στιγμή που την είχα ανάγκη. Και αν είναι πνευματικοί άνθρωποι, τους είμαι ευγνώμων που δε μιλάνε, για να μπορώ να συνεχίσω να ελπίζω.

Και επειδή, μάλλον όπως και εγώ έτσι και πολλοί από τους αγαπητούς μου αναγνώστες πάσχουμε από έλλειψη νοητικής ενσυναίσθησης, σας παρακαλώ, διαβάστε ξανά όλο το παραπάνω, όχι ως μαρτυρία, κατάθεση ψυχής, κριτική, όπως δηλαδή όλα τα άρθρα που διαβάζουμε κάθε μέρα, αλλά ως κάτι που το απευθύνω στον καθένα μας προσωπικά. Ήδη εγώ γύρισα και το ξαναδιάβασα άλλες τρεις φορές από την ώρα που το έγραψα. Και νιώθω ευγνώμων γιατί το πήρα προσωπικά, όπως θέλω να το πάρετε και εσείς, και ακόμα ελπίζω.

Πηγή : anapnoes.gr