Πόση τρομοκρατία είναι το να κατεβάζεις μία παράσταση ;

Έρρικα Ρούσσου

Η διακοπή του έργου 'Η ισορροπία του Νash' της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου μας δείχνει με τον πιο απογοητευτικό τρόπο ότι μερικές φορές η πραγματικότητα ξεπερνά το χειροκρότημα. 

Είναι προφανές ότι ο εξαγνισμός του κυρίου Ξηρού αποτελεί πλέον για κάποιους, διαρκή και επίμονη προτεραιότητα. Και μεθοδεύεται με συστηματικό τρόπο γιατί έχει συγκεκριμένο στόχο'.

Σε αυτό το σημείο σταμάτησα να διαβάζω την ανακοίνωση της Ομάδας Συγγενών Θυμάτων Τρομοκρατίας 'ΩΣ ΕΔΩ' χωρίς να έχω την παραμικρή απορία αν παρακάτω κατονομάζεται αυτός 'στόχος' ή αν προκύπτει από τα συμφραζόμενα. Έκλεισα με έναν ανομολόγητο θυμό το παράθυρο της είδησης στο News247.gr ότι η παράσταση 'Η ισορροπία του Nash' που βασίζεται στους Δίκαιους του Αλμπέρ Καμί αλλά και το βιβλίο το Σάββα Ξήρου 'Η Μέρα Εκείνη' κατέβηκε λόγω αντιδράσεων και άνοιξα ένα word. Τα επόμενα είκοσι λεπτά με βρήκαν ακίνητη να χαζεύω την λευκή σελίδα και να προσπαθώ να βάλω σε τάξη τις σκέψεις μου πριν αυτές πάρουν την μορφή λέξεων και αρχίσουν να μαυρίζουν (κυριολεκτικά) το φόντο του υπολογιστή μου. Δεν τα κατάφερα.

Όπως δεν κατάφερα να δω και την παράσταση. Ή μάλλον επειδή ψοφάμε να είμαστε ακριβείς με τις λέξεις (των άλλων), επαναδιατυπώνω: Δεν πρόλαβα να την δω. Γιατί κατέβηκε. Χθες. Τέσσερις παραστάσεις πριν την προγραμματισμένη της λήξη. Όπως διάβασα στην ανακοίνωση της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Εθνικού Θεάτρου 'Η παράσταση Ισορροπία του Nash που παίζεται στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ξέφυγε από τον καλλιτεχνικό της στόχο και μοιάζει, χωρίς να το επιδιώκει, να εξαντλεί τις αντοχές μιας κοινωνίας', άρα δεν της έμενε άλλη επιλογή από το να κατέβει.

Μία ερώτηση: Αυτή η κοινωνία πόσο επιλεκτικά βαλμένες αντοχές εξαντλεί;

Είναι απορίας άξιο πώς είναι δυνατόν να προκαλούν τέτοιου είδους κοινωνικές εκρήξεις τα αποσπάσματα ενός βιβλίου και όχι φερε ειπείν οι δράσεις και οι αντιδράσεις διαφόρων ανθρώπων που χειρίζονται την εξουσία με τόση (α)δεξιότητα που μου θυμίζουν υπερβολικά εκείνον τον χαρούμενο τύπο που πετυχαίνω κάθε φορά στο φανάρι των Στύλων του Ολυμπίου Διός να παίζει με τρία μπαλάκια πετώντας τα ρυθμικά στον αέρα. Ίσως λίγο άσχετο, ίσως και όχι αλλά το πόσο εύκολα μπορώ να δω τις τρεις εξουσίες σε αυτά τα μπαλάκια, δεν περιγράφεται.

Αλλά όχι. Δεν είμαι εδώ για να αντιπαραβάλλω τα άσχημα με τα χειρότερα. Δεν κάνω αντιπολίτευση ούτε σκοπεύω να ασκήσω κριτική στην απόφαση που πάρθηκε χθες. Ως πολίτης με βήμα στο δημόσιο λόγο όμως, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σου την στεναχώρια του να βλέπεις να κατεβαίνει μία παράσταση που βασίστηκε στα αποσπάσματα του βιβλίου ενός τρομοκράτη ο οποίος βρίσκεται στη φυλακή και σημειωτέον, το βιβλίο του πωλείται σε όλα ή σχεδόν σε όλα τα βιβλιοπωλεία. Κάπου στο διαδίκτυο πέτυχα τη φράση 'παρουσιάζεται ο Σάββας Ξηρός ως κακομοίρης'. Χωρίς να παίρνω πολιτική θέση, τι ήταν ο Σάββας Ξηρός; Κακομοίρης δεν ήταν; Χαλασμένος μέσα σε μία φρικτή ιδέα δεν ήταν; Αν τον παρουσίαζαν γαμάτο τύπο, τότε ίσως και να καταλάβαινα καλύτερα όλο αυτό που έγινε. Αν και, ψέμματα. Και πάλι δεν θα το καταλάβαινα.

Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι δεν μπορεί ένας άνθρωπος, μία σκηνοθέτις, μία θεατρική ομάδα, ένας οποιοσδήποτε τύπος που θα συναντήσεις τυχαία στο δρόμο, ένας ταξιτζής που θα σε πάρει κούρσα για να σε πάει στο ραντεβού σου, δεν μπορούν να έχουν την ελευθερία να εκφράσουν την δική τους άποψη πάνω στο οποιοδήποτε ζήτημα.

Ακόμα και αν αυτή η άποψη μας βρίσκει αντίθετους. Ακόμα και αν αυτή η άποψη μας πονάει για προσωπικούς λόγους. Ακόμα και αν αυτή η άποψη μας αφήνει παγερά αδιάφορους. Αν έχουμε φτάσει στο σημείο να μην μπορούμε να εκφραστούμε είτε καλλιτεχνικά είτε προσωπικά τότε έχουμε πρόβλημα. Όχι δημοκρατίας, αλλά τρομοκρατίας. Γιατί τρομοκρατία δεν είναι μόνο το να σκοτώνουν το σώμα σου, τρομοκρατία είναι και το να σκοτώνουν την ψυχή σου, το λόγο σου, το έργο σου.

Πράγματι, το να τοποθετείται πάνω σε ένα κοινωνικοπολιτικό ζήτημα ένας καλλιτέχνης, μία εν προκειμένω, και μάλιστα από το βήμα του Εθνικού Θεάτρου είναι πολύ σημαντικότερο θέμα από την αντίστοιχη τοποθέτηση ενός ταξιτζή ή ενός τραπεζικού υπαλλήλου στο δεκάλεπτο διάλειμμα που κάνει το τσιγάρο του. Λάθος έκφραση. Δεν είναι σημαντικότερο, δεν υπάρχει πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο από την ελευθερία στην άποψη. Ίσως το 'σοβαρότερο' να είναι πιο σωστή λέξη. Και είναι σοβαρότερο όχι μόνο γιατί θα την παρακολουθήσουν-γνωρίσουν περισσότεροι άνθρωποι ούτε επειδή ίσως για κάποιους από αυτούς έχει και διδακτικό χαρακτήρα, είναι σοβαρότερο γιατί αν μπορούμε ως κοινωνία να παρέμβουμε σε αυτό και να το σταματήσουμε, λιθοβολώντας το, τότε το αμέσως επόμενο 'επίτευγμά' μας ως κοινωνία θα είναι να σταματήσουμε, να πετροβολήσουμε ή μάλλον να πνίξουμε και την δεύτερη περίπτωση.

Γιατί όταν ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να παρουσιάσει σε μία Πειραματική Σκηνή την θέση του, τότε ο επόμενος στην ουρά για να πεταχτεί η άποψή του στα σκουπίδια των αχρήστων προς παραδειγματισμό, θα είναι ο πολίτης. Θα είμαστε εγώ και εσύ.

Ειλικρινά δεν έχει να κάνει με τους συγγενείς αυτό που γράφω. Καταλαβαίνω ότι όταν κάτι μας πονάει μπορεί να μας βγάλει από το δρόμο της λογικής. Και ειλικρινά, όταν συνέβη το 'θρησκευτικό' περιστατικό με τις πορείες διαμαρτυρίας έξω από το θέατρο Χυτήριο είχα ακριβώς την ίδια αντίδραση. Γιατί ειλικρινά πιστεύω ότι ένα έργο πρεσβεύει την οπτική, την άποψη και τα πιστεύω ενός καλλιτέχνη και τίποτα παραπάνω. Με την ίδια λογική, το Μάρτιο θα ανέβει στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών μία παράσταση βασισμένη στο 'Ο Αγών μου' του Χίτλερ. Θα πρέπει να μαζέψουμε υπογραφές να την κατεβάσουμε και αυτήν; Γιατί είναι δεδομένο ότι και αυτή θα προκαλέσει μία μερίδα ανθρώπων- συγγενών θυμάτων του ναζιστικού καθεστώτος και μάλιστα μεγαλύτερη της σημερινής.

Μία ακόμη ερώτηση: Πότε επιτέλους θα καταλάβουμε ότι το κακό και το λάθος δεν αντιμετωπίζονται με την απόρριψη;

Η τρομοκρατία δεν είναι εκεί έξω ούτε μέσα στη φυλακή. Η τρομοκρατία είναι γύρω μας. Είναι δίπλα μας, είναι μέσα μας. Διαβάζω αυτά τα γραφικά tweets από την Αμερικανική Πρεσβεία ότι στηρίζουν την επιθυμία των Συγγενών Θυμάτων Τρομοκρατίας 'ΩΣ ΕΔΩ' και θέλω να βρω τον πιο γραφικό λόφο της Αθήνας για να είμαι και στο κλίμα για να πάω να πέσω.

Τουλάχιστον στα δικά μου μάτια, φαντάζει τρομακτικά πιο εύκολο το να απορρίπτεις κάτι πριν το μάθεις και εκνευριστικά πιο καλό επικοινωνιακά. Διάβασα στην ίδια επιστολή με την οποία ξεκίνησα το σημερινό κείμενο ότι η παρουσίαση του προφίλ ενός τρομοκράτη όπως Ξηρός δεν μπορεί να γίνεται μέσα από την 'χρηματοδοτούμενη από Δημόσιους πόρους Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου' και ειλικρινά απόρησα. Αν δεν πρέπει οι δημόσιοι πόροι να δίνονται για να παρουσιάσουν ένα υπαρκτό πρόσωπο, για τον εγκλεισμό του οποίου η Ελλάδα 'εξαγνίστηκε' διεθνώς το 2004 τότε πού μπορούν να δίνονται; Στον Άμλετ και τον Φάουστ;

Όσο και αν πονάει, όσο και αν είμαστε Charlie, όσο και αν είμαστε Μπακογιάννης, όσο και αν είμαστε Σόντερς, ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε το μυαλό ενός ανθρώπου που αποφασίζει να πάρει τη ζωή στα χέρια του, είναι να μάθουμε πώς σκέφτεται. Είναι να δούμε πώς δρα. Είναι να καταλάβουμε γιατί το κάνει.

Μία τελευταία ερώτηση: Μήπως το Εθνικό Θέατρο θα πρέπει να καταλάβει ότι δεν τους δίνουμε δημόσιους πόρους για να μας εξυπηρετεί αλλά για να μας αφυπνεί;

Με μεγάλη απογοήτευση και παρά την εκτίμηση που τρέφω στη δουλεία του Στάθη Λιβαθινού και το έργο που έχει παράξει στο θέατρο πρέπει να πω ότι δεν περίμενα ποτέ να κατέβει αυτή η παράσταση επειδή ενοχλεί ή ενόχλησε. Ειλικρινά δεν μπορώ να το καταλάβω ούτε και να αποδεχτώ το γεγονός ότι η σκηνοθέτης της παράστασης Πηγή Δημητρακοπούλου έσπευσε να αναλάβει την πλήρη ευθύνη της παράστασης μην τυχόν και αμαυρωθεί το προφίλ του Εθνικού Θεάτρου. Φυσικά δεν λέω ότι η κοπέλα το έκανε με αυτόν το σκοπό όμως ειλικρινά ένιωσα εκτεθειμένη εκ μέρους της. Γιατί όταν κατεβάζεις μία παράστασης, όταν καταστρέφεις έναν πίνακα, όταν καις ένα βιβλίο είναι σαν να παραδέχεσαι ουσιαστικά ότι όλοι εκείνοι που ουρλιάζουν την κατακραυγή του, είχαν δίκιο.

Η Οριάννα Φαλάτσι, η δημοσιογράφος με τα 'μαχητικά' πιστεύω έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο 'Γράμμα σε ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ'. Σε αυτό το βιβλίο περιγράφει την παρολίγον έκτρωσή της, το φόβο της να φέρει στον κόσμο ένα παιδί. Σε αυτόν τον κόσμο. Αλήθεια, αν αύριο ένας ζωγράφος αποφασίσει να απεικονίσει την απόγνωση αυτής της γυναίκας μπροστά στην ευθύνη της μητρότητας, να υποθέσουμε ότι θεωρώντας λογική την έκρηξη των γυναικών που προσπαθούν αλλά δεν μπορούν να κάνουν παιδιά, θα ρίξουμε τον πίνακα στην πυρά;

Σε έναν κόσμο που η ελευθερία της καλλιτεχνικής δημιουργίας μπαίνει σε στεγανά τότε δεν είναι η τρομοκρατία αυτή που βρίσκεται πίσω από τα κάγκελα.

Πηγή