Ο νέος χάρτης της σκέψης

Για τους ασχολούμενους με τα μυστικά της σκέψης, τα πράγματα έως πρότινος έμοιαζαν μάλλον απλά: αφού το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι υπεύθυνο για την αναλυτική και λογική σκέψη και το δεξιό ημισφαίριο για την δημιουργικότητα, τη φαντασία και την καλλιτεχνική έκφραση, όποιο από τα δύο επικρατεί, καθορίζει και πως σκεφτόμαστε - και κατ’ επέκτασιν μας κάνει αναλυτικούς και λογικούς ή καλλιτεχνικούς και διαισθητικούς αντιστοίχως.

Με βάση αυτή την απλή θεωρία είχαν εκδοθεί βιβλία, βίντεο και προγράμματα αυτοβοήθειας, που υπόσχονταν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε προς «ποια μεριά» σκεφτόμαστε και αναλόγως με το πόσο μας άρεσε ή όχι να λάβουμε κάποια μέτρα για να αλλάξουμε τα πράγματα.

Ωστόσο, ένας διακεκριμένος και πολυβραβευμένος ψυχολόγος και νευροεπιστήμονας, ο οποίος έχει διατελέσει επί δεκαετίες καθηγητής και κοσμήτορας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, υποστηρίζει ότι η θεωρία του αριστερού/δεξιού ημισφαιρίου δεν έχει ουδεμία επιστημονική βάση.

Όπως εξηγεί ο δρ Στήβεν Κόσλιν σε ένα νέο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει στις ΗΠΑ στις 5 Νοεμβρίου 2013, είναι πολύ καλά τεκμηριωμένο ότι τα ημισφαίρια του εγκεφάλου δεν λειτουργούν μεμονωμένα αλλά συνεργικά, με όλα τους τα τμήματα να συμβάλλουν σε αυτό που αποκαλούμε «σκέψη». Η ιστορία λοιπόν του αριστερού/δεξιού ημισφαιρίου «μπορεί να αποτελεί την μητέρα όλων των μύθων: ακούγεται καλή και μοιάζει λογική, αλλά δεν είναι αλήθεια».

Στο βιβλίο, το οποίο τιτλοφορείται «Top Brain, Bottom Brain: Surprising Insights Into How You Think» (εκδ. Simon & Schuster), ο δρ Κόσλιν σε συνεργασία με τον συγγραφέα Γουέιν Μίλερ, εξηγούν επίσης πως αν θέλει να χωρίσει κάποιος τους ανθρώπους σε κατηγορίες αναλόγως με τον τρόπο που σκέφτονται, τότε δεν θα μιλήσει για «δεξιόστροφους» και «αριστερόστροφους» (με βάση το επικρατούν δεξιό ή αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου) αλλά για «αρχηγικούς», «διεισδυτικούς», «δημιουργικούς-ριψοκίνδυνους» και «προσαρμοστικούς».

Δύο τμήματα

Όπως εξηγούν ο δρ Κόσλιν και ο κ. Μίλερ στην εφημερίδα «The Wall Street Journal», το βιβλίο ουσιαστικά παραθέτει την επονομαζόμενη θεωρία των γνωστικών καταστάσεων, η οποία χωρίζει τον εγκέφαλο στο άνω τμήμα του (αποτελείται από τους βρεγματικούς λοβούς και το ανώτερο τμήμα των μετωπιαίων λοβών) και στο κάτω τμήμα του (αποτελείται από τα υπόλοιπα τμήματα των μετωπιαίων λοβών, τον ινιακό λοβό και τους κροταφικούς λοβούς).

Το άνω τμήμα του εγκεφάλου χρησιμοποιεί πληροφορίες για το περιβάλλον (σε συνδυασμό με άλλου είδους πληροφορίες, όπως οι συναισθηματικές αντιδράσεις και η ανάγκη για φαγητό ή ποτό) για να αποφασίσει ποιους στόχους θέλει να επιτύχει.

Το τμήμα αυτά είναι υπεύθυνο για την κατάρτιση σχεδίων, την γέννηση προσδοκιών για την έκβασή τους και, κατά την εφαρμογή τους, τη σύγκριση ανάμεσα στην προσδοκώμενη έκβαση και στο τι στ’ αλήθεια συμβαίνει, ώστε να γίνουν και οι απαιτούμενες προσαρμογές.

Αντίστοιχα, το κάτω τμήμα του εγκεφάλου οργανώνει τα μηνύματα από τις αισθήσεις, συγκρίνοντας ταυτοχρόνως ό,τι αντιλαμβάνεται με όλες τις πληροφορίες που κατά το παρελθόν έχουν αποθηκευθεί στη μνήμη.

Τα αποτελέσματα αυτής της σύγκρισης χρησιμοποιούνται εν συνεχεία για την ταξινόμηση και την ερμηνεία των μηνυμάτων από τις αισθήσεις, ούτως ώστε να αντιληφθούμε το νόημα όσων μας συμβαίνουν.

Αν και ο ανθρώπινος εγκέφαλος χρησιμοποιεί μονίμως και τα δύο προαναφερθέντα τμήματα, άλλοι άνθρωποι χρησιμοποιούν εξίσου και τα δύο και άλλοι τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερο το ένα ή το άλλο - και έτσι χωρίζονται στις τέσσερις κατηγορίες που προαναφέρθηκαν.

Οι κατηγορίες

Σε ποια κατηγορία, λοιπόν, ανήκετε εσείς; Να τι σημαίνει η κάθε μία, σύμφωνα με το νέο βιβλίο, καθώς και μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα διασημοτήτων που ταιριάζουν σε αυτές.

* Αρχηγικοί. Οι αρχηγικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν και το άνω και το κάτω τμήμα του εγκεφάλου τους. Συνήθως διαθέτουν ηγετικά χαρακτηριστικά και τους αρέσει να καταρτίζουν σχέδια, να τα εφαρμόζουν και να βλέπουν τον αντίκτυπό τους.

Στους διάσημους αρχηγικούς ανήκει η αμερικανίδα τηλεπαρουσιάστρια Όπρα Γουϊνφρεϊ η οποία «ξεπέρασε μια εξαιρετικά δύσκολη παιδική ηλικία για να δημιουργήσει μία αξιοθαύμαστη τηλεοπτική και εκδοτική αυτοκρατορία», όπως αναφέρουν οι δύο συγγραφείς.

Στην ίδια κατηγορία ανήκουν οι αδελφοί Ράιτ (οι εφευρέτες του αεροπλάνου και οι άνθρωποι που πραγματοποίησαν το 1903 την πρώτη πτήση στην ιστορία) και οΦραγκλίνος Ντελάνο Ρούζβελτ (ο 32ος πρόεδρος των ΗΠΑ).

* Διεισδυτικοί. Οι διεισδυτικοί χρησιμοποιούν πρωτίστως το κάτω σύστημα του εγκεφάλου και έχουν την τάση να ζουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, δίχως να κάνουν μεγαλεπήβολα σχέδια.

«Οι άνθρωποι που συνηθίζουν να λειτουργούν διεισδυτικά προσπαθούν να κατανοήσουν εις βάθος ό,τι αντιλαμβάνονται. Έτσι, ερμηνεύουν τις εμπειρίες τους, τις εκλογικεύουν και προσπαθούν να κατανοήσουν τον αντίκτυπό τους», γράφουν ο δρ Κόσλιν και ο κ. Μίλερ.

Στους διάσημους διεισδυτικούς κατατάσσουν τον Δαλάι Λάμα (τον θρησκευτικό ηγέτη του Θιβέτ) και την Έμιλι Ντίκινσον (την φημισμένη αμερικανίδα ποιήτρια του 19ου αιώνα).

* Δημιουργικοί-ριψοκίνδυνοι. Οι άνθρωποι αυτοί χρησιμοποιούν πρωτίστως το άνω τμήμα του εγκεφάλου τους. Μπορούν να είναι δημιουργικοί και υπέρ του δέοντος πρωτοπόροι σε ό,τι κάνουν, αλλά συχνά δεν έχουν συνείδηση των συνεπειών των πράξεών τους, με συνέπεια να προκαλούν μεγάλη αναστάτωση.

«Σύμφωνα με τη θεωρία μας, όσοι αλληλεπιδρούν με τον κόσμο με δημιουργικό αλλά ριψοκίνδυνο τρόπο, συχνά δημιουργούν και εκτελούν πολύπλοκα και λεπτομερή σχέδια χρησιμοποιώντας το άνω τμήμα του εγκεφάλου τους, αλλά αποτυγχάνουν να καταγράψουν με συνέπεια και ακρίβεια τις συνέπειες αυτών των σχεδίων με την βοήθεια του κάτω τμήματός του.

»Έτσι, δεν τα αναθεωρούν ούτε τα διορθώνουν,όταν τα γεγονότα εξελίσσονται με απροσδόκητο τρόπο», σημειώνουν οι δύο συγγραφείς.

Ο δρ Κόσλιν και ο κ. Μίλερ παραθέτουν ως χαρακτηριστικό παράδειγμα ριψοκίνδυνου ανθρώπου τον φημισμένο 37χρονο παίκτη του γκολφ Τάιγκερ Γουντς.

Ο Γουντς είναι ο πιο ακριβοπληρωμένος αθλητής στον κόσμο (μόνο το 2012 έβγαλε 78,1 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα του περιοδικού Forbes) και είναι διάσημος τόσο για τα πολυάριθμα ρεκόρ που έχει σπάσει στο γκολφ, όσο και για την ασίγαστη ροπή του προς την απιστία.

«Σαφέστατα χρησιμοποιεί υπέρμετρα το σύστημα του ανώτερου τμήματος του εγκεφάλου του, αλλά δεν ανταποκρίνεται πάντοτε καλά στις συνέπειες που έχει η εκτέλεση όσων έχει σχεδιάσει», σημειώνουν οι δύο άντρες.

* Προσαρμοστικοί. Οι προσαρμοστικοί δεν χρησιμοποιούν κανένα από τα δύο συστήματα του εγκεφάλου στο μέγιστο.

«Οι άνθρωποι που σκέφτονται με αυτό τον τρόπο δεν “κολλάνε” στα αρχικά σχέδιά τους, ούτε ασχολούνται στον υπερθετικό βαθμό με την ταξινόμηση και ερμηνεία των βιωμάτων τους», εξηγούν ο δρ Κόσλιν και ο κ. Μίλερ.

«Αντιθέτως, τους απορροφούν τα τεκταινόμενα εκείνη τη στιγμή και οι άμεσες απαιτήσεις κάθε κατάστασης, στις οποίες και αντιδρούν έχοντας την τάση να αφήνονται να τους παρασύρει η ροή των γεγονότων».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα προσαρμοστικού ανθρώπου, λένε, αποτελεί η φημισμένη αμερικανίδα ηθοποιός Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η οποία «ήταν εξαιρετική ηθοποιός και υπέροχος άνθρωπος για να κάνει κάποιος παρέα μαζί του, αλλά οι οκτώ γάμοι της υποδηλώνουν ότι δυσκολευόταν να κατανοήσει και να μάθει από τα βιώματά της, αλλά και να καταρτίσει λεπτομερή σχέδια για τη ζωή της».

Πηγή :  ygeia.tanea.gr